Een bezoek aan het Rembrandthuis is altijd de moeite waard. In dit huis aan de Jodenbreestraat 4 heeft Rembrandt tussen 1639 en 1658 gewoond en gewerkt. Het waren bewogen jaren. Hier werd zijn zoon Titus geboren en overleed zijn vrouw Saskia. Het is ook het huis waar Rembrandt zijn financiële ondergang tegemoet ging. 

Het huis is met grote zorg ingericht met meubels, kunst en voorwerpen uit de tijd dat Rembrandt leefde. Er worden ook doorlopend demonstraties gegeven. Je kunt zien hoe schilders vroeger verf bereidden en hoe ze op een grote pers etsen maakten. Je krijgt een goed beeld van hoe het eraan toe ging toen Rembrandt en zijn leerlingen hier aan het werk waren. 

Voor bezoekers van het Zuid-Afrikahuis heeft het Rembrandthuis tijdelijk een extra attractie. Tot half januari is er namelijk een door Rembrandt geschilderd portret van Petronella Buys te zien. Zij woonde tussen 1642 en 1646 in De Dubbele Arend, het pand aan de Keizersgracht 141 waar nu het Zuid-Afrikahuis gevestigd is.

Portret van Petronella Buys door Rembrandt van Rijn in het Rembrandthuis / Foto: Ingrid Glorie

Petronella Buys (1610-1670) ging in 1629 met haar zus Maria Odilia en haar zwager Jacques Specx naar Batavia. Specx was in die jaren de tijdelijke gouverneur-generaal voor het hele VOC-handelsgebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop. In Batavia leerde Petronella Philips Lucasz kennen, net als Specx een hooggeplaatste VOC-ambtenaar. Met zijn vieren keerden ze in 1633 op een retourvloot die onder Philips’ bevel stond naar de Republiek terug.

Philips en Petronella trouwden in 1634. In het voorjaar van 1635 lieten ze door Rembrandt hun huwelijksportretten schilderen. De zittingen vonden plaats in het huis naast het huidige Rembrandthuis, in het atelier van Hendrick van Uylenburgh, waar Rembrandt toen werkte. Het Rembrandthuis heeft onlangs de kans gekregen om dit huis te huren en het zal in de komende jaren bij het museum worden ingelijfd.

Portret of Philips Lucasz door Rembrandt van Rijn (1835). National Gallery, Londen [publiek domein], via Wikimedia Commons

De portretten van Philips en Petronella waren een haastklus, want op 2 mei 1635 zou het echtpaar opnieuw naar Batavia vertrekken. Omdat het zo losjes geschilderd is, dachten onderzoekers van het Rembrandt Research Project in 1989 nog dat Rembrandt het portret van Petronella aan een leerling had overgelaten. Maar de onderzoekers gaven in hun verslag al aan dat ze het werk niet goed hadden kunnen bestuderen: het hing aan een muur, in een lijst, en het licht was slecht. Het portret van Philips, dat sinds 1871 in de National Gallery in Londen hangt, is wél altijd al als een echte Rembrandt beschouwd.

De portretten gingen in 1635 overigens niet mee naar Batavia. Vermoedelijk had Jacques Specx Rembrandt opdracht gegeven de schilderijen te maken. Specx woonde tussen 1640 en 1642 in De Dubbele Arend aan de Keizersgracht en de schilderijen zullen in die jaren dan ook daar gehangen hebben. Petronella woonde tussen 1642 en 1646 zelf ook in het huis aan de Keizersgracht, nadat Philips in 1641 na een missie naar Ceylon op zee overleden was. De schilderijen maakten in 1653 deel uit van Specx’ nalatenschap, samen met drie andere Rembrandts.

Rembrandthuis, Jodenbreestraat / Foto: Amsterdam Municipal Department for the Preservation and Restoration of Historic Buildings and Sites (bMA), via Wikimedia Commons

In 2017 kwam het portret van Petronella, dat altijd in privécollecties had gecirculeerd, op de markt. Maar eerst werd het meegenomen naar de National Gallery om het te vergelijken met het portret van Philips. Beide schilderijen werden uit hun lijst gehaald en van alle kanten onderzocht. Toen kon worden vastgesteld dat ook Petronella’s portret door Rembrandt zelf geschilderd was. Er viel goed te zien hoe effectief de grote meester – ondanks de tijdsdruk – bijvoorbeeld de batist van Petronella’s “molensteenkraag” had geschilderd. En Petronella en Philips dragen allebei de zware gouden ketting die Philips van de VOC had gekregen nadat hij de retourvloot in 1633 veilig had thuisgebracht.

Amerikaanse kunstliefhebbers delen hun bezit met de wereld

Het portret van Petronella Buys is aangekocht door de Amerikanen Thomas S. Kaplan en Daphne Recanati Kaplan, eigenaren van “The Leiden Collection”, de grootste particuliere verzameling 17^e-eeuwse Nederlandse kunst ter wereld. En nu hebben de Kaplans het portret samen met een tweede schilderij, Man met zwaard (1640-1642), in bruikleen gegeven aan het Rembrandthuis in Amsterdam. Het Rembrandthuis is het eerste museum dat deze “nieuwe Rembrandts” aan de wereld mag tonen.

Het “Voorhuys” diende als winkel; hier verkocht Rembrandt zowel zijn eigen werk als dat van zijn leerlingen en andere meesters / Foto: Remi Mathis, via Wikimedia Commons

Maar wie ze nog in Amsterdam wil zien, moet opschieten! In de loop van januari 2019 worden ze in het Louvre van Abu Dhabi bij de reizende expositie van The Leiden Collection gevoegd, die na Frankrijk en China nu in Rusland te zien is.

Voorafgaand aan de tentoonstelling The Age of Rembrandt and Vermeer: Masterpieces of The Leiden Collection in de Hermitage in Sint Petersburg in september van dit jaar heeft Thomas S. Kaplan een koninklijke onderscheiding ontvangen. Voor zijn inzet om de Nederlandse cultuur te verspreiden werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Renée Jones-Bos, de Nederlandse ambassadeur in Rusland, prees hem omdat hij zijn collectie deelt met de rest van de wereld. “You could have decided to keep the art to yourself, but now it is a gift to all of us.”

Een van de grote attracties van het Rembrandthuis is de kamer waar hij zijn collectie kunst en rariteiten uit alle delen van de wereld had uitgestald: harnassen, Griekse beelden, opgezette kogelvissen, Afrikaanse spiesen en nog veel meer. Rembrandt en zijn leerlingen gebruikten deze objecten als studiemateriaal en je ziet ze ook op hun schilderijen terugkomen. Rembrandts verzamelwoede was echter ook zijn ondergang: als hij hier niet zoveel geld aan had uitgegeven, was hij mogelijk niet failliet gegaan. / Foto: Remi Mathis, via Wikimedia Commons

In het Rembrandtmuseum worden doorlopend demonstraties gegeven. Zo kun je zien hoe van pigmenten en olie verf wordt gemaakt, en mag je zelf op een grote drukpers etsen maken. / Foto: Ingrid Glorie

Kaplan bevestigde in zijn dankwoord dat hij zijn collectie gebruikt om mensen en landen met elkaar te verbinden. “We want to use Dutch art to build bridges between countries, especially now. Art has the great power to remind us that there are more things that unite us than things that divide us.” Kaplan ziet de kunstwerken dan ook niet als zijn bezit; hij heeft ze, naar eigen zeggen, te leen van volgende generaties.

.........................................................................

Museum Het Rembrandthuis, Jodenbreestraat 4, 1011 NK, Amsterdam.
Tel. +31-(0)20 5200400.
Dagelijks geopend van 10.00 uur tot 18.00 uur.
Kijk voor meer informatie op https://www.rembrandthuis.nl/.

Met dank aan conservator en curator Leonore van Sloten
voor de uitnodiging en de informatieve rondleiding.

.........................................................................

2019: Rembrandtjaar

In 2019 is het 350 jaar geleden dat Rembrandt overleed. Dit wordt door het hele land heen herdacht met tal van activiteiten.
Onder meer in het Rembrandthuis en het Rijksmuseum in Amsterdam en De Lakenhal in Leiden zullen speciale tentoonstellingen te zien zijn.
Klik hier voor een overzicht.

.........................................................................