Het enthousiasme voor ProVARIA was groot tijdens een geanimeerde bespreking op het Festival voor het Afrikaans. Niet alleen bij projectleider Wannie Carstens, maar ook bij zijn Nederlandse collega-taalkundigen Frans Hinskens en Nicoline van der Sijs. En natuurlijk bij zanger en presentator Frazer Barry, die de geleerden deelgenoot maakte van wat het betekent een variëteit van het Afrikaans te spreken.
Op zondag 26 november 2023 kwamen liefhebbers van het Afrikaans bijeen in de sfeervolle Ketelhuis-zaal van theater De Regentes in Den Haag voor een presentatie van het in juli gelanceerde Projek oor Variasie in Afrikaans (ProVARIA). De projectleider van ProVARIA is professor Wannie Carstens, emeritus-hoogleraar Afrikaanse taalkunde aan de Noordwes-Universiteit (Potchefstroomcampus). Carstens is, maar dit terzijde, ook een van initiatiefnemers van het Festival voor het Afrikaans; zonder hem zou dit evenement niet hebben bestaan.
De kern van de bijeenkomst bestond uit Carstens’ presentatie van ProVARIA, waarin hij het Nederlandse publiek ook een overzicht gaf van de jongste statistieken van het Afrikaans binnen de meertalige Zuid-Afrikaanse context. Zijn eminente Nederlandse collega’s Frans Hinskens en Nicoline van der Sijs, die beiden goed bekend zijn met het Afrikaans, waren uitgenodigd om het Zuid-Afrikaanse initiatief in een vergelijkend perspectief te plaatsen. Wat is, taalkundig gezien, het verschil tussen een ‘variant’ en een ‘variëteit’? Welke variëteiten bestaan er in het Nederlandse taalgebied? En wat zijn de maatschappelijke consequenties als iemand niet de standaardtaal spreekt, maar een variëteit of een dialect?
Artiest en presentator Frazer Barry schakelt moeiteloos tussen het ‘suiwere’ of ‘algemene’ Afrikaans dat op radio en tv van hem wordt verwacht, en de variëteit van het vissersdorpje Kleinmond waar hij vandaan komt. Niet voor niets is hij onlangs aangewezen als beschermheer van het Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT). In die rol ziet hij erop toe dat er steeds meer woorden uit de variëteiten van het Afrikaans, het Afrikaans dat ‘zijn mensen’ spreken, in de kolommen van het woordenboek opgenomen worden. Het wordt tijd dat er meer aandacht komt voor de ‘blinde vlekken’ en de ‘dode hoeken’ van de taal, vindt hij. En hij heeft een oor voor de neologismen die in de wereld van de kunsten ontstaan. Ook die creatieve nuutskeppings wil hij ‘vangen’, zoals een vroedvrouw een baby’tje ‘vangt’ bij de geboorte. Overigens wijst Barry ook op het Afrikaans als lingua franca in een kleine gemeenschap als Kleinmond, waar ook nieuwkomers – migranten uit bijvoorbeeld Nigeria en Somalia – zich zijn taal, het Afrikaans, eigen maken en er hun eigen draai aan geven.
Alle sprekers zijn het erover eens dat ProVARIA een belangrijk initiatief is, dat aansluit bij internationale ontwikkelingen in de taalstudie. De variëteiten van het Afrikaans moeten geboekstaafd worden, voor ze verloren gaan.
Kijk hier naar een videoregistratie van het gesprek. Sprekers: Wannie Carstens, Frazer Barry, Frans Hinskens en Nicoline van der Sijs. Moderator: Ingrid Glorie.
- Camera: Saskia Vredeveld