22‒23 september: Vierde editie ‘Festival voor het Afrikaans’ in De Brakke Grond
Tijdens het Festival voor het Afrikaans kun je kijken naar Die Ellen Pakkies Storie, een film die in september ook in Zuid-Afrika in de bioscoop draait. De film vertelt het tragische verhaal van een moeder die haar eigen zoon vermoordt.
Het verhaal van Die Ellen Pakkies Storie is gebaseerd op ware gebeurtenissen. In 2007 bracht een vrouw uit Lavender Hill op de Kaapse Vlakte, Ellen Pakkies, haar zoon, de 20-jarige Adam, door verwurging om het leven. ‘Abie’ was al jaren verslaafd aan tik (christal meth) en terroriseerde het gezin. De vraag is of Ellen Pakkies handelde uit zelfverdediging, wanhoop of berekening. Knapte er die dag iets in haar – zoals haar advocaat beweerde – of wist ze, terwijl ze haar zoon op zijn bed vastbond en het touw om zijn nek steeds strakker aantrok, precies wat ze deed?
De rechtszaak kreeg destijds veel media-aandacht. Ellen Pakkies werd veroordeeld tot drie jaar voorwaardelijke gevangenisstraf en gemeenschapsdienst, en ze ontwikkelde zich tot een van de leiders in de strijd tegen drugs en bendegeweld op de Kaapse Vlakte.
Wat dreef haar?
De film Die Ellen Pakkies Storie – regie: Daryne Joshua; scenario: Amy Jephta; producenten: Schalk Burger en Paulo Areal – is niet de eerste artistieke verwerking van Ellen Pakkies’ verhaal. Tijdens het tweede Festival voor het Afrikaans, dat in 2012 in Den Haag werd gehouden, kon het publiek al kennismaken met My naam is Ellen Pakkies, een toneelstuk met Vinette Ebrahim als Ellen en Christo Davids als Abie. Scenario en regie waren in handen van theatermaker Lizz Meiring.
In Zuid-Afrika was dit toneelstuk een groot succes; drie jaar lang trok het volle zalen. Het stuk kreeg echter ook kritiek, vooral omdat erin werd gesuggereerd dat Ellen Pakkies door Abie werd verkracht.
‘Elk toneelstuk, elke film is een creatieve interpretatie van de feiten’, verduidelijkt Daryne Joshua, de regisseur van Die Ellen Pakkies Storie. ‘Lizz Meiring had ook haar eigen interpretatie. Die verkrachting is volgens Ellen Pakkies zelf nooit gebeurd. Maar in het toneelstuk werkte het. Artistiek gezien heb ik er dan ook geen kritiek op. Maar zelf wil ik zo dicht mogelijk bij de waarheid blijven. Dat voel ik me verplicht aan Ellen, aan de familie.’
Volgens Joshua is 95 procent van de film geschoten op de locaties waar de gebeurtenissen zich echt hebben afgespeeld. In de rechtbank staat de actrice die Ellen speelt, Jill Levenberg (vooral bekend van de soapserie Suidooster), precies op dezelfde plaats waar Ellen destijds ook heeft gestaan. En de scène waarin Abie wordt vermoord, is opgenomen in de buitenkamer achter het huis van de familie Pakkies. Want ondanks de traumatische herinneringen die met deze plek verbonden zijn, is de echte Ellen Pakkies nooit verhuisd.
‘Ik ben niet bijgelovig’, vertelt Joshua, ‘maar als je in die kamer staat, voel je dat zich daar iets heel ergs heeft afgespeeld.’ Ook de acteurs werden gegrepen door de morbide sfeer die er in de kamer hing en dat was volgens Joshua merkbaar in hun spel. ‘Het zag er zó echt uit dat de producer in paniek de set op rende omdat hij bang was dat er daadwerkelijk iemand gewurgd zou worden.’
Meerdere mensen die geraakt zijn door Pakkies’ verhaal, hebben haar aangeboden om haar te helpen verhuizen. ‘Maar tot op de dag van vandaag wil ze niet weg’, zegt Joshua. ‘Ik denk dat ze zichzelf probeert te straffen voor wat ze heeft gedaan. Je kunt nog zo hard zeggen dat ze door buitengewone omstandigheden tot haar daad gedreven werd. Maar een moeder die haar eigen kind iets aandoet, vergeet dat nooit.’
Joshua heeft Ellen Pakkies tijdens het werk aan de film goed leren kennen. Ook scenarioschrijfster Amy Jephta en hoofdrolspeelster Jill Levenberg hebben veel tijd met haar doorgebracht. Toch blijft het ook voor hen gissen wat Pakkies heeft bewogen.
‘Ellen is een sterke vrouw’, zegt Joshua. ‘Dat komt mede doordat ze onder moeilijke omstandigheden is opgegroeid. Haar moeder stond er alleen voor en het gezin trok van hot naar her. Ellen kreeg zelf al op jonge leeftijd kinderen. Ze is door meerdere mensen seksueel misbruikt, ook door familieleden. Door dat alles heeft ze een dikke huid ontwikkeld. Maar die laatste zeven jaar toen haar zoon aan tik verslaafd was, hebben haar uiteindelijk gebroken.’
Tijdens de rechtszaak wist haar advocaat de rechter ervan te overtuigen dat er iets in Pakkies was geknapt. Dat is ook de lijn die in de film wordt gevolgd. Maar zelf vermoedt Joshua dat Pakkies wel degelijk, in een fractie van een seconde, een bewuste keuze heeft gemaakt. ‘Ellen zegt dat ze niet naar de kamer ging met de bedoeling haar kind te vermoorden. Ze wilde met praten. Maar hij gedroeg zich agressief en daarom bond ze hem vast. Plotseling realiseerde ze zich dat ze hem kon stoppen. Ze kon een einde aan alle ellende maken, zowel voor haar gezin als voor hemzelf. En op dat moment besloot ze zichzelf op te offeren. Als het betekende dat ze een paar jaar in de gevangenis zou zitten, dan was ze daartoe bereid.’
Toestemming van de bendes
In totaal is er vier weken op locatie in Lavender Hill gefilmd. Dat was niet eenvoudig. Aan de ene kant wilde de filmcrew de lokale gemeenschap bij het project betrekken en ervoor zorgen dat de bewoners zichzelf in de film konden herkennen. Maar tegelijk kreeg de ploeg ook te maken met de bendes die in het gebied actief waren.
‘Als je ergens gaat draaien, neem je zo’n ruimte helemaal over’, vertelt Joshua. ‘Je dringt met je lawaai de leefwereld van die mensen binnen. Dus het was belangrijk de gemeenschap aan boord te krijgen, zodat die zich niet tegen ons zou keren. Gelukkig waren de mensen van Lavender Hill het ermee eens. Ze kenden Ellens verhaal en waren dol op haar.’
Een grotere uitdaging vormden de bendes. ‘Bendes, waar ook ter wereld, zijn nu eenmaal altijd op hun territorium gericht’, lacht Joshua. ‘En in elk territorium heb je een punt waar drugs verkocht worden. Ellen had bijvoorbeeld een buurman die drugs verkocht in opdracht van iemand die boven hem stond in de hiërarchie. Die man moesten wij tevredenstellen. Natuurlijk probeerde hij er een slaatje uit te slaan. Maar wij konden zo iemand natuurlijk geen geld geven. Dat zou onze boekhouder nooit goedkeuren!’
Uiteindelijk lukte het met hulp van een aantal gemeenschapsleiders om de drugslord ervan te overtuigen dat wat de filmcrew deed, goed was voor de gemeenschap. ‘We hadden bijvoorbeeld veel figuranten die voor ons werkten. Die mensen betaalden we. Gewoonlijk sturen figuranten je een factuur en na een dag of dertig maak je het geld een keer over. Maar in dit geval betaalden we de mensen nog dezelfde dag, contant. En elke vrijdag deelden we brood uit.’
Daryne Joshua op het Internationaal Film Festival Rotterdam, januari 2018 / Foto: Elize Zorgman
Telkens wanneer de crew weer een territoriumgrens overstak, moest er opnieuw onderhandeld worden. ‘En we filmden in bijna elk territorium!’ Sommige drugshandelaren waren heel behulpzaam. ‘Natuurlijk namen we geen drugs van ze aan. Maar die pijpjes…? Die kregen we van ze! Maar we hebben er niets voor betaald, niets in ruil gegeven.’
Het verhaal van Ellen Pakkies staat volgens Joshua niet op zichzelf. ‘Terwijl we aan het werk waren, kwamen er mensen naar ons toe om vragen te stellen of een praatje te maken. Op die manier hoorden we van alles. Er gebeurt té veel op de Kaapse Vlakte. Je zou een tv-serie van meerdere seizoenen nodig hebben om alle maatschappelijke problemen aan te spreken die daar spelen.’
En de situatie is de afgelopen jaren alleen maar verder achteruitgegaan. ‘Een positieve ontwikkeling is dat mensen zich vaker uit de wijk los weten te maken’, zegt Joshua. ‘Maar als je het hebt over gangsters en drugs, is er niets verbeterd.’
Kaapse Afrikaans
Joshua wilde graag dat Amy Jephta – net als Ellen Pakkies ook een vrouw van de Kaapse Vlakte, zij het veel jonger – het scenario zou schrijven. Voor beiden stond het van meet af aan vast dat de taal van de film het Kaapse Afrikaans moest zijn. Want hoewel de film in januari tijdens het filmfestival in Rotterdam in première is gegaan, zijn de mensen van de Kaapse Vlakte de belangrijkste doelgroep. ‘Daarnaast willen we de rest van Zuid-Afrika laten zien wat er in die gemeenschappen gebeurt.’
Daryne Joshua maakte in 2016 zijn regiedebuut met een andere film die zich ook op de Kaapse Vlakte afspeelde, Noem my Skollie, gebaseerd op de autobiografie van John W. Fredericks. Na Skollie en Die storie van Ellen Pakkies heeft Joshua wel even genoeg van het genre van de biopic. ‘Straks denken mensen dat ik niets anders kan dan dit soort zware levensverhalen!’ Inmiddels is hij echter benaderd door een Nederlandse maatschappij die een film in Zuid-Afrika wil gaan maken. Een jongerenfilm met gelukkig een wat lichter verhaal. ‘Eindelijk gaat er eens niemand dood’, zegt Joshua tevreden. ‘Want dit soort films maken gaat je niet in je koude kleren zitten.’
| Die storie van Ellen Pakkies is tijdens het Festival voor het Afrikaans te zien op zaterdag 22 september, 15.00 uur. |
Lees ook op LitNet en Voertaal
22‒23 september: Vierde editie ''Festival voor het Afrikaans'' in De Brakke Grond
Persvrystelling: Plaaslike film ding mee by internasionale rolprentfees
Buro: IG
