De val van Annika S.
Simons & Van der Zijl
The House of Books, Amsterdam, 2018, 272 p.
ISBN 9789048841882
Prijs: € 19,99

Annejet van der Zijls debuut als thrillerschrijver doet denken aan J.K. Rowlings toetreden tot het genre van de misdaadfictie onder het pseudoniem Robert Galbraith in 2013. Met haar biografieën over Annie M.G. Schmidt, prins Bernhard en bierbrouwer Gerard Heineken, en de bestsellers Sonny Boy (over de verboden liefde tussen een Nederlandse vrouw en een Surinaamse man tijdens de Duitse bezetting) en De Amerikaanse prinses (het levensverhaal van een New Yorkse socialite die het zou brengen tot Russisch gravin en peetmoeder van de Nederlandse prinses Beatrix) heeft Van der Zijl een sterk merk opgebouwd. Haar boeken zijn aangrijpend, gebaseerd op degelijke research en opmerkelijk vlot en vaardig geschreven. Het feit dat Van der Zijl ooit is begonnen als misdaadverslaggever bij HP/De Tijd verloochent zich niet. Ook door haar goed gedoseerde interviews in de media en vele optredens in het land heeft de schrijfster een geweldige populariteit opgebouwd. Net als Rowling had Van der Zijl dus een reputatie te verliezen, toen ze als koningin van de literaire non-fictie opeens naar buiten kwam met een thriller. 

De val van Annika S. is een gezamenlijk project van Van der Zijl en haar partner Jo Simons – neerlandicus, journalist en bladenmaker – en wordt gepresenteerd onder de naam “Simons & Van der Zijl”. Pas als je het boek omdraait en de foto van het stel op de achterflap ziet, begrijp je dat je hier met een nieuwe onderneming van Annejet te maken hebt. Wie zich zorgen maakte over de vraag hoe dit uitstapje ontvangen zou worden, kan gerust zijn. Van der Zijl, bijgestaan door Simons, die ook altijd een groot aandeel heeft gehad in de totstandkoming van haar non-fictietitels, laat opnieuw zien dat alles wat ze aanraakt, in goud verandert.

De roman is geïnspireerd op nieuwsberichten over een Duitse politica die moest aftreden omdat ze had gelogen over haar kwalificaties en die daarna spoorloos verdween. Of de vrouw ooit weer terecht is gekomen, weten Simons & Van der Zijl niet. Zij hebben voor De val van Annika S. hun eigen vervolg bedacht. Bij hen ontvlucht Annika Schaefer de Berlijnse beau monde om vervolgens in een troosteloos bungalowpark in het Noord-Hollandse Callantsoog te belanden, met een foeilelijke hond als haar enige metgezel. Bij toeval raakt haar leven verstrengeld met dat van Anna Weismann, een oude joodse dame die in een klein huisje in de duinen van Bergen aan Zee woont. Als Weismann dood wordt aangetroffen, is de aan lager wal geraakte politieman Martin Twisk de enige die zich afvraagt of hier echt sprake is van een natuurlijke oorzaak.

Jo Simons (l.) en Annejet van der Zijl (r.) / Foto: Mark Uyl

Met De val van Annika S. bewijst Van der Zijl, bijgestaan door Simons, nogmaals dat ze een verhaal weet te vertellen dat de lezer van begin tot eind blijft boeien. Het boek onderscheidt zich van de gemiddelde thriller doordat hier ervaren schrijvers aan het werk zijn met een groot gevoel voor stijl, woordenschat en structuur. Wie een boek vol “skop, skiet en donner” verwacht, komt bedrogen uit. Lang wordt de spanning vooral bepaald door de vraag hoe het verder moet met de in vrije val geraakte Annika Schaefer. Zal ze ooit kunnen terugkeren naar haar comfortabele leventje in Berlijn? Daarnaast vraag je je af hoe de schrijvers de verhalen van Annika Schaefer en Anna Weismann op een betekenisvolle manier met elkaar zullen weten te verbinden. Hoewel de voortekenen steeds aanwezig waren, verandert het boek pas tegen het einde in een traditioneel misdaadverhaal en wordt de lezer alsnog vergast op een spectaculaire ontknoping.

De val van Annika S. is fictie. Toch verschilt deze roman niet wezenlijk van de literaire non-fictie waarmee Van der Zijl een naam heeft opgebouwd. Ook hier maken Simons & Van der Zijl namelijk gebruik van uitvoerig historisch onderzoek. Niet alleen beschrijven ze het lot van Anna Weismann als joods meisje tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze zijn ook nagegaan hoe het leven van Annika Schaefers grootouders eruit had kunnen zien: haar opa was een arme mijnwerker die tijdens de oorlog in Bergen gestationeerd was om aan de Atlantikwall te bouwen, haar oma een “Trümmerfrau” (puinruimster), getraumatiseerd door het geallieerde bombardement op Dortmund tijdens de laatste oorlogswinter. Geleidelijk aan wordt Annika Schaefers voorgeschiedenis onthuld en leert de lezer begrijpen waarom ze haar leven gebaseerd had op een leugen.

De roman overtuigt niet alleen doordat de personages – hoewel verzonnen – historisch gefundeerd zijn, maar ook door de realistische en soms ook komische tekening van bepaalde ruimtes en milieus. Aan de ene kant is er het bungalowpark, dat er – ingesloten tussen de Noordzeekust en het Noordhollandsch Kanaal – in de wintermaanden koud en verlaten bij ligt, maar daardoor – vreemd genoeg – voor de voortvluchtige Annika een veilige en troostrijke omgeving vormt. En aan de andere kant is er de mondaine badplaats Bergen aan Zee, die herinneringen oproept aan de wereld van oud geld en politieke machinaties die Annika in Berlijn achter zich gelaten heeft. Het landschap – polders, dijken, strand en duinen – wordt prachtig geëvoceerd.

De tekst op de achterflap van het boek vermeldt dat De val van Annika S. het eerste deel van een vijfluik van spannende romans van het schrijversduo Simons & Van der Zijl is. Het tweede deel, Rijke mensen zijn anders, zal in 2019 verschijnen, en blijkbaar komen Annika Schaefer en politieman Martin Twisk daar ook weer in voor. Op basis van deze eerste kennismaking kunnen we alleen maar ongeduldig en met hoge verwachtingen uitkijken naar het vervolg.