In het Zuiderstrandtheater in Scheveningen is nog tot het einde van de maand de tentoonstelling “Cities of the World” van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Titus Matiyane te zien. Kleurrijke panorama’s vol huizen, bergen en vliegtuigen. Maar er zit meer achter.

“Cities of the World” bestaat uit zes kleurige panorama’s. Matiyane schildert zijn landschappen van bovenaf, alsof hij er met een vliegtuig overheen is gevlogen. In werkelijkheid maakte hij dit soort panorama’s al lang voordat hij in 1998 voor het eerst in een vliegtuig stapte. De meeste plaatsen die hij schildert, heeft hij nog nooit bezocht. Hij is afkomstig uit een township in de buurt van Pretoria, en gefascineerd door aardrijkskunde, landkaarten, steden en architectuur. Voor zijn panorama’s baseert hij zich op topografische kaarten, informatie van internet en films. (Voor zijn panorama van de Volksrepubliek China liet hij zich bijvoorbeeld inspireren door de films van Bruce Lee en Jackie Chan.)

Op basis van de gegevens die hij verzamelt, maakt hij zich een minutieuze voorstelling van hoe het er in dat verre land uit moet zien. En dan gaat hij aan het werk, op losse vellen papier die hij later aan elkaar lijmt. Afhankelijk van het formaat kost het Matiyane twee tot drie weken om een (klein) panorama te maken.

Voor deze tentoonstelling zijn allereerst de panorama’s van Den Haag (9 m) en Nederland (11 m) van belang. Matiyane houdt van Nederland. Het was het eerste buitenland dat hij leerde kennen, toen hij in 1998 werd uitgenodigd voor een congres van het toenmalige Nederlands Architectuurinstituut in Rotterdam. Sindsdien heeft hij al twee keer een bezoek gebracht aan het Panorama Mesdag in Den Haag. Vanwege de aanwezigheid van het Vredespaleis, de zetel van het Internationaal Gerechtshof, beschouwt Matiyane Den Haag als de Vredeshoofdstad van de wereld.

“Hier staan we nu”, wijst hij trots. “In Den Haag. Scheveningen. Kijk maar, alles staat erop!”

“Het klopt misschien niet helemaal”, merkt een bezoeker op. “Maar het is interessant om te zien wat voor jou de essentie is.”

Inderdaad gaat het bij Matiyanes panorama’s om meer dan een fotografische weergave van de werkelijkheid. Matiyane probeert met poppetjes, vlaggetjes en bijschriften de geest van een stad, een land of een continent vast te leggen – zoals hij die ziet. Het keurige verkavelde Nederlandse landschap met zijn bollenvelden en windmolens staat in schril contrast met het dagelijkse leven op het continent waar Matiyane zelf vandaan komt. Een hoogtepunt van de tentoonstelling is het 8,5 meter lange panorama dat Afrika uitbeeldt, “from Cape to Cairo”. Matiyane wil laten zien dat alle Afrikaanse landen samen één zijn, verbonden in de Afrikaanse Unie. Maar ondertussen is er volgens hem ook van alles mis. Het continent, zegt hij, wordt verscheurd door burgeroorlogen en geweld. Mensen lijden honger. Worden vermoord. Als boosdoeners ziet hij Afrikaanse leiders als Robert Mugabe van Zimbabwe en Omar al-Bashir van Soedan, die weigeren om de macht over te dragen aan een volgende generatie.

Die verwijzing naar Mugabe geeft het onvermijdelijke tijdgebonden karakter van Matiyanes panorama’s aan: Mugabe is inmiddels weg, en bij het Uniegebouw in Pretoria staat nog steeds een portretje van Thabo Mbeki, nog van vóór het Zuma-tijdperk. Boven het continent zweeft de figuur van Nelson Mandela, de vredestichter. Links heeft Matiyane een opengeslagen boek afgebeeld, met een gedicht “als een gebed”: “Bring Peace in Africa”.

Wie Matiyane hoort praten, zal het niet altijd met hem eens zijn. Maar het is interessant om te horen wat er allemaal door zijn hoofd gaat terwijl hij aan zijn panorama’s werkt.

Matyanes droom is om een museum op te richten met panorama’s van alle steden ter wereld. In deze panorama’s moet ook iets zichtbaar worden van de geschiedenis van elke stad. In zijn beleving is het een bijna heilige taak, zijn “ministry” (bediening) van alle “cities of the world”.

• Foto's: Elize Zorgman