Op maandag 18 maart houdt Strauss & co in The Vineyard Hotel in Kaapstad een veiling waar onder meer topstukken uit de 19^e- en 20^e-eeuwse Zuid-Afrikaanse schilderkunst onder de hamer komen. Bezoekers van het Woordfees kregen afgelopen week al een voorsmakie, toen een deel van deze schilderijen te zien was in Morkelhuis, een van de oudste huizen van Stellenbosch.

Het was een unieke kans om zo veel topstukken bij elkaar te zien. Veel van deze werken komen uit privébezit en waren nog nooit eerder in het openbaar te bezichtigen. En na de veiling van 18 maart zullen de meeste opnieuw in particuliere collecties verdwijnen. Gezien de treurige toestand waarin veel Zuid-Afrikaanse musea thans verkeren, zijn ze daar voorlopig ook het beste af. Maar het betekent helaas ook dat de meeste werken na 18 maart weer aan het publieke oog worden onttrokken.

Het was dan ook niet alleen uit commerciële overwegingen dat Strauss & co het Morkelhuis, dat momenteel als privéwoning dient, voor de duur van het Woordfees omtoverde tot pop-upmuseum. De toegang was gratis en iedereen was welkom om binnen te lopen en zich te laven aan dit feest van schoonheid en kleur. Irma Stern, Maggie Laubser, J.H. Pierneef, Walter Battiss, Alexis Preller, Erik Laubser, Peter Clarke, Gerald Sekoto, Cecil Skotnes, Christo Coetzee, Marlene Dumas en William Kentridge… Ze waren allemaal van de partij.

Morkelhuis omgetoverd tot pop-upmuseum

Samen vertegenwoordigen deze schilderijen een waarde van vele miljoenen randen. Op de stoep en in de achtertuin van Morkelhuis waren dan ook permanent beveiligers aanwezig om de kostbare verzameling te bewaken. Binnen werden alle kamers van het achttiende-eeuwse huisje benut, tot de keuken en de badkamer aan toe. Boven het toilet hing een vrolijk clownsgezicht van niemand minder dan Pablo Picasso.

De veiling in The Vineyard Hotel op 18 maart omvat niet alleen schilderijen, maar onder meer ook Kaapse meubels (vaak in de klassieke combinatie van stinkhout en geelhout), Chinees en Japans keramiek (waaronder vele netsukes), sieraden en zilveren gebruiksvoorwerpen. ’s Avonds komen de schilderijen aan bod. Deze werken zijn onder meer afkomstig uit de collecties van kunstverzamelaars Mavis en Louis Shill (Louis overleed in 2016) en Sol Munitz (1925-2018). Hoogtepunten zijn Collected Images van Alexis Preller (1952) en drie werken van Irma Stern: Meditation, Zanzibar (1939), The Mauve Sari (1944) en Arab (1945).

Alexis Preller, Collected Images (Orchestration of Themes), gesigneerd en gedateerd 1952, olieverf op doek, 61 x 76 cm

Het schilderij Collected Images (Orchestration of Themes) van Alexis Preller is een van de iconische werken in Prellers oeuvre. Het doek is verdeeld in achttien vlakken, waarin met grote vaardigheid en precisie even zoveel emblematische afbeeldingen geschilderd zijn, die samen een indruk geven van de levendige fantasie en de visuele schatkist van deze schilder.

Irma Stern, Meditation, Zanzibar, gesigneerd en gedateerd 1939, olieverf op doek, 99 x 93 cm

Irma Stern, Arab, gesigneerd en gedateerd 1945, olieverf op doek, 63 x 52,5 cm (in originele lijst)

Irma Stern, The Mauve Sari, gesigneerd en gedateerd 1946, olieverf op doek, 78 x 78 cm

De Zuid-Afrikaanse schilder Irma Stern bezocht Zanzibar twee keer, in 1939 en 1945. Ze beschouwde het eiland als de “poort naar het hart van Afrika”. Hoewel Zanzibar al sinds 1890 een Brits protectoraat was en ondanks de pogingen van de sultan om het eiland te moderniseren, was Stern gefascineerd door de restanten van de Arabische, Iraanse en Indiase cultuur die ze er aantrof. De schilderijen uit deze periode vormen volgens kenners het hoogtepunt van Sterns carrière.

Latere critici doen de schilderijen wel eens af als “oriëntalisme”. Maar Stern romantiseerde het leven op Zanzibar niet. Ze was goed op de hoogte van alles wat er speelde en maakte in haar reisjournaal Zanzibar (1948) bijvoorbeeld melding van de achtergestelde positie van vrouwen in de Arabische gemeenschap daar. Stern zet de inwoners van Zanzibar dan ook niet neer als “de Ander”, als figuranten in een exotisch landschap. Ze portretteert ze op groot formaat, nauwkeurig de details van hun zwierige en kleurrijke zijden gewaden weergevend (waar vaak een hele symboliek achter schuilging), en met een intens inlevingsvermogen. Tegelijk weet ze in hun beeltenis een tijdloze spirituele werkelijkheid op te roepen.

Bezoek de kijkdagen in The Vineyard Hotel

Een bezoek aan de Strauss & co-tentoonstelling in Morkelhuis tijdens het Woordfees was een adembenemende ervaring. Het is overweldigend omringd te zijn met zo veel schoonheid, in de wetenschap dat sommige van deze werken nog nooit eerder voor publiek te zien zijn geweest. De tentoonstelling werd verder opgeluisterd door prachtige bloemrangschikkingen, en de vriendelijkheid en gastvrijheid van de medewerkers van Strauss & co waren opmerkelijk. Zelfs de beveiligers begroetten je later vrolijk vanaf hun plekje op de stoep als je weer eens voorbijliep.

Robert Gwelo Goodman, The Old Town House, Cape Town, 1918, olieverf op doek, 62,5 x 75 cm

Ephraim Ngatane, Pimville Slums, 1969, olieverf op karton, 60 x 75 cm

Gerald Sekoto, Saturday Afternoon, [z.j.], olieverf op canvasbord, 29 x 39 cm

J.H. Pierneef, An Extensive Mountain Landscape, [z.j.], olieverf op karton, 22 x 29,5 cm

Belangstellenden kunnen al dit moois – en nog veel meer – op vrijdag 15, zaterdag 16 en zondag 17 maart tussen 10 en 17 uur nog eens bewonderen tijdens de kijkdagen van Strauss & co in The Vineyard Hotel. Vrijdag houdt Vanessa Phillips om 12.00 uur een lezing over hoogtepunten uit de toegepaste kunstvoorwerpen, zaterdag vertelt Alastair Meredith om 10.30 uur over de “Collected Images” van Alexis Preller en zondag om 10.30 uur komt Wilhelm van Rensburg aan het woord over Irma Sterns “Gouden Periode”.

Marlene Dumas, The Supermodel, 1995, litho (84 uit 100), 66 x 51 cm

Maggie Laubser, Portrait of a Woman with Green Hat, olieverf op doek op karton, 50 x 39,5 cm

De veilingdag, maandag 18 maart, is onderverdeeld in vijf sessies. Om 10.00 uur komen Chinese en Japanse keramiek en kunst onder de hamer; om 14.00 uur zijn de sieraden en Engels en buitenlands zilver aan de beurt, om 17.00 uur de Kaapse meubels en verwante objecten, en om 18.00 uur en 20.00 uur uiteindelijk de 19^e-eeuwse, moderne, naoorlogse en eigentijdse kunst. Beschrijvingen van alle objecten, hun herkomst én een indicatie van de verkoopprijzen zijn te vinden op de website van Strauss & Co, https://www.straussart.co.za/.

Gregoire Boonzaier, Violin, Fruit and Two Bowls, 1989, olieverf op doek, 35 x 45 cm