Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken ligt onder vuur nu er beelden zijn opgedoken van een besloten bijeenkomst, waar hij verbijsterende uitspraken deed over onder meer xenofobie, de multiculturele samenleving en Suriname als “failed state”. Volgens de minister zelf had hij alleen het debat een beetje willen “prikkelen”.
Stef Blok / Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken
In februari werden er vooral grapjes gemaakt toen bleek dat toenmalig minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken jarenlang gelogen had over een bezoek aan de datsja van de Russische president Vladimir Poetin. Zijlstra was destijds nog veel te onbeduidend om bij zo’n bijeenkomst aanwezig te kunnen zijn geweest. Grootspraak, dus! Zijlstra had zijn verhaal over wat Poetin daar gezegd zou hebben, gebaseerd op wat Shell-topman Jeroen van der Veer hem erover had verteld. Maar volgens Van der Veer had Zijlstra de kern van Poetins woorden omgedraaid. Omdat Zijlstra’s Ruslandbeleid deels gebaseerd was op die vermeende uitspraken van Poetin in de datsja, was zijn positie – na nog geen vier maanden ministerschap – onhoudbaar geworden.
En nog geen half jaar later ligt dus ook zijn opvolger, Stef Blok, onder vuur. Uit filmbeelden die het tv-programma ZEMBLA in handen heeft gekregen, blijkt dat Blok op dinsdag 10 juli tijdens een bijeenkomst met Nederlanders die werken voor internationale organisaties, een aantal uiterst pijnlijke uitspraken heeft gedaan.
Over het onderwerp “xenofobie” zei Blok dat hij geen enkel multicultureel land kende waar mensen vreedzaam met elkaar samenleven. “Noem mij een voorbeeld, van een multi-etnische of multiculturele samenleving, waar de oorspronkelijke bevolking nog woont. [...] En waar een vreedzaam samenlevingsverband is. Ik ken hem niet.”
Toen iemand uit de zaal Suriname noemde als voorbeeld van een land waar mensen van verschillende achtergronden het goed met elkaar kunnen vinden, reageerde Blok: “"Dus de partijen in Suriname zijn niet langs etnische lijnen opgedeeld? Een functionerende rechtstaat en democratie? (...) Suriname is een failed state. En dat heeft ernstig te maken met de etnische opdeling.”
Naar aanleiding van een ander voorbeeld dat vanuit de zaal werd voorgesteld, Singapore: “Singapore is inderdaad een klein mini-landje, extreem selectief in z’n migratie. (…) Die laten geen arme migranten toe. Ja, eventueel voor de schoonmaak.”
Over de opvang van vluchtelingen in Oost-Europese landen zei hij dat daar maar niet te veel op moest worden aangedrongen, omdat “gekleurde mensen” in Oost-Europa geen enkele kans zouden hebben om een nieuw bestaan op te bouwen. “Loop eens over straat in Warschau of in Praag, daar lopen helemaal geen gekleurde mensen. Die mensen zijn binnen een week weg. Worden letterlijk waarschijnlijk in elkaar geslagen. Die hebben daar geen leven.”
Iedere samenleving loopt al snel tegen haar grenzen aan als er veel migranten komen, volgens Blok. Hij gebruikte de achterstandswijken Amsterdam-West en de Schilderswijk aan de ene en het rijke Benoordenhout aan de andere kant als voorbeeld. “Ik begrijp de mensen in Amsterdam-West en de Schilderswijk”, aldus Blok. “Als je in Benoordenhout woont, is het hartstikke leuk om op zondag naar de Turkse bakker te gaan. Je hebt ook geen last van een aantal bijeffecten. Maar als je er middenin woont, heb je enorm last.”
Tot slot beweerde de minister ook nog dat het genetisch bepaald zou zijn dat de mens graag opereert in een groep gelijken en dat we het daarom moeilijk vinden met vreemden om te gaan. “Waarschijnlijk zit ergens diep in onze genen dat we een overzichtelijke groep willen hebben om mee te jagen of om een dorpje te onderhouden. En dat we niet goed in staat zijn om een binding aan te gaan met ons onbekende mensen.”
Niet alleen Bloks politieke tegenstanders, maar ook zijn VVD-partijgenoten in de Tweede Kamer hebben verbaasd en verontwaardigd op zijn uitspraken gereageerd.
VVD-Kamerlid Han ten Broeke twitterde: “Niemand zal beweren dat Suriname een modelstaat is of dat migranten in Oost-Europese landen altijd vriendelijk worden bejegend, maar de minister had deze punten ook kunnen maken met een minder lompe woordkeus.”
PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen, zelf in het vorige kabinet-Rutte minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, gaat verder. Zij noemt Bloks uitlatingen “ongelofelijk onprofessioneel” en slecht voor de Nederlandse positie in het buitenland. “Heel veel mensen leven immers gewoon op een prettige manier samen, zonder weg te lopen voor problemen als die zich zouden voordoen”, zegt zij. “Het zou daarom goed zijn als de minister zijn uitspraken terugneemt. Daarnaast wil ik weten wat dit nu precies betekent, bijvoorbeeld voor het Europese migratiebeleid.”
PVV-leider Geert Wilders zal ongetwijfeld in zijn vuistje lachen, want de uitspraken die Blok heeft gedaan, liggen aardig in lijn met waar zijn eigen anti-migratiepartij voor staat. Hij wil dan ook van premier Mark Rutte weten waarom het kabinet “een beleid voert dat volstrekt haaks staat op de woorden van minister Blok, door multiculturalisme te koesteren in plaats van te bestrijden”.
Mark Rutte en Stef Blok in gelukkigere tijden / Foto: Maarten from Netherlands [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons
PvdA en PVV hebben beide schriftelijke vragen gesteld aan minister Blok en premier Rutte.
Ook vanuit Suriname – door Blok gekarakteriseerd als een “failed state” – is kritisch op de uitlatingen van de minister gereageerd. André Misiekaba, fractievoorzitter van de Nationale Democratische Partij van president Bouterse, heeft de gewraakte uitspraken van Blok “dom” genoemd. “Blijkbaar is de minister niet op de hoogte van wat er in Suriname gebeurt. Juist op het punt waar de kolonisator geprobeerd heeft om verdeel-en-heers-politiek te voeren is het onze leiders door de jaren heen gelukt om alle etnische groepen vreedzaam naast elkaar te laten leven.” Misiekaba vindt de uitspraken ook niet passen bij een Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken. “Onze volkeren staan zo dicht bij elkaar en dan past dit soort taal niet.”
Blok heeft zich gisteren in de loop van de dag verschillende keren moeten verantwoorden voor zijn uitspraken. In een eerste reactie zei hij: “Op 10 juli heb ik tijdens een besloten bijeenkomst met Nederlanders gesproken die werkzaam zijn bij internationale organisaties. Mijn doel was een open uitwisseling te stimuleren en van de deelnemers hun ervaringen te horen. Mijn inbreng tijdens de vraag-en-antwoordsessie van de bijeenkomst was er deels op gericht te prikkelen. Tijdens de besloten bijeenkomst heb ik illustraties gebruikt die in het publieke debat ongelukkig kunnen overkomen.”
In een latere reactie noemde hij zijn woorden “niet goed gekozen” en “te scherp”: “Ik had ook in besloten verband deze woorden niet moeten gebruiken. Dat gaan we ook niet meer doen.” Hoewel Blok aangeeft dat hij het scherpe karakter van zijn woorden “betreurt”, valt op dat hij zijn uitspraken niet terugneemt. Tot dusver heeft hij er geen aanduiding van gegeven dat hij het fundamenteel oneens zou zijn met wat hij gezegd heeft. Geen verspreking, geen vergeten woordje “niet”, zoals president Trump tijdens de persconferentie met Poetin in Helsinki, eerder deze week. Geen “fake news”.
Vanuit verschillende maatschappelijke geledingen wordt erop aangedrongen dat Blok de eer aan zichzelf houdt en opstapt als minister van Buitenlandse Zaken. Als dat niet gebeurt, zal het worden gezien als een nieuw bewijs van de “arrogantie van de macht” van de opeenvolgende regeringen onder minister-president Rutte. De afgelopen jaren is het meerdere keren gebeurd dat ministers en staatssecretarissen konden blijven zitten ondanks blunders en misstappen waarvoor iemand in een minder belangrijke positie – in het bedrijfsleven of de ambtenarij – al lang ontslagen zou zijn. Dit geldt ook voor Rutte zelf. Zijn ongenaakbaarheid heeft hem de bijnaam “Teflon-Mark” bezorgd.
Aan de andere kant is het ook al een paar keer gebeurd dat Rutte ministers moest laten gaan waar hij zelf veel vertrouwen in had, die hij te lang de hand boven het hoofd heeft gehouden en die hij – zoals in het geval van Halbe Zijlstra – als een persoonlijke vriend en vertrouweling beschouwde. Rutte heeft dan ook een slechte reputatie als het gaat om het aanstellen van ministers en staatssecretarissen, met name uit zijn eigen partij.
Zijn eerste reacties lijken erop te duiden dat minister Blok niet van plan is om op te stappen. Zoals we bij zijn voorganger Zijlstra hebben gezien, kan dit het begin zijn van een denkproces, waarbij de minister na enige tijd alsnog tot de conclusie komt dat aanblijven onmogelijk is geworden. Maar of hij nu blijft zitten of niet: door de uitspraken van Stef Blok heeft het vertrouwen in de Nederlandse politiek opnieuw een ernstige knauw gekregen. Dat geldt ook voor de reputatie en de onderhandelingspositie van Nederland in de internationale politiek.
- Kijk hier de gewraakte uitspraken van minister Blok terug.
Lees ook
Buro: IG
