Een wolkenkrabber op de Savanne, veertig jaar correspondentschap in Afrika
Koert Lindijder
Amsterdam / Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact
Januari 2023
348 blz.
Journalistieke memoires van zeer hoog niveau. Biedt veel inzicht in Afrikaanse ontwikkelingen van de laatste 40 jaar. Imposant, maar uitermate somber stemmend. Veel aandacht voor Kenia (5 hoofdstukken), maar ook voor Ethiopië, Oeganda, Zaïre, Soedan, Rwanda en Congo.
Persoonlijk leven van Lindijer (1953), huwelijk met Kikuyu vrouw ter waarde van 95 geiten en vaderschap komt terloops ter sprake (oa 99–100; 131; 179).
Deel 1: De euforie vervlogen
- Interview in 1985 met Nyerere, “compleet anders dan de meeste presidenten op het continent.” (29-32)
- Hoofdredacteur NRC: “Onze krant schrijft nooit positief over socialisme.” (30)
- “Onze eerste stop was Bati, twee dagen rijden van Addis Abeba. Een arts was in het hongerkamp driftig met een viltstift in de weer om de voorhoofden te markeren van degenen die een kans maakten in leven te blijven.” (37)
- “Na enkele dagen moest ik de zwaarmoedigheid van de dood van me afschudden. (...) Om aan de inwerking van dood en ondergang te ontsnappen wilde ik neuken of vechten. (...) De dood erotiseert de zinnen en erodeert de normen.” (38)
- John Foster Dulles (1952): “Vanuit het oogpunt van gerechtigheid moet de opinie van het Eritrese volk in overweging worden genomen. Het strategische belang van de VS in de Rode Zee en overwegingen van veiligheid en wereldvrede maken het echter noodzakelijk dat het land wordt verbonden met onze bondgenoot Ethiopië.” (41)
- Illegaal interview in Ethiopië, arrestatie, het land uitgezet. Latere ontdekking: fatale afloop voor geïnterviewden; de informant bleek verklikker (56-60).
- Oeganda
- Amin: “Door zijn terreur vonden tussen de 300 000 en een half miljoen Oegandezen de dood” (67).
- “In gewonde samenlevingen lachen de tanden maar zwijgen de harten.” (83)
- Over Afrikaanse leiders als onaanraakbare stamhoofden zich hullend in mystieke wolken. “Ze namen lange titels aan en zetten attributen in ter verhoging van hun aanzien, zoals een magische knots (Daniel Arab Moi – Kenia), een bolhoed (Hastings Banda – Malawi), een spierwitte zakdoek (Kaoenda – Zambia), een gnoestaart als vliegenmepper (Kenyatta – Kenia) (...) Hoe minder volks een leider, des te groter de angst voor hem is, hoe duurder zijn Mercedes des te groter zijn aanzien. (...) onoverwinnelijke leiders, als de dinosaurussen van Afrika.” (87)
- Ontnuchterend interview Museveni (Oeganda) begin jaren 90 (105-106).
- Problemen vanwege schrijven over corruptie in Kenia (109).
Deel 2: De ontluistering van de macht
- Rwanda:
- “Het kostte moeite niet op lijken te stappen.” (120)
- “Ik bespeurde geen menselijkheid meer in de rottende massa. Ik voelde niets meer. Mijn hart was verlamd.” (121)
- “… te weinig doden, niet nieuwswaardig meer…’ (121) (139)
- “Rwanda na de genocide, een land van wantrouwen en leugens. Moordenaars en slachtoffers, iedereen wist dat je moest zwijgen als je wilde blijven leven.” (139)
- Zaïre (142-166)
- Congo misschien wel het meest getormenteerde wingewest van Afrika (144).
- Atoombommen op Hiroshima/ Nagasaki: voor 80 procent gevuld met uranium uit Congo (144).
- Laatste akte van Mobutu (162).
- Vertrekkende Europeanen; speciaal afstapje van cement bij Britse ambassade ten behoeve van vrouwen met hoge hakken (162).
- Kenia: wolkenkrabbers op de savanne. “In Afrikaanse steden bestaat geen lawaai-beleefdheid” (170).
- Lagos: gore stadsjungle. Een slager verkocht geroosterd mensenvlees. “Alleen God bood nog hoop.” (173)
Deel 3: Oude structuren en een nieuw elan, de eenentwintigste eeuw
- Congo:
- De eerste Afrikaanse wereldoorlog (215–237).
- Logeren bij Kamitatu van Congolese Bevrijdingsbeweging (MLC). Iedere ochtend ontbijt met uit België geïmporteerde Peijenburgkoek en La Vache Qui Rit smeerkaas (218).
- Over Mobutu (219–220), gesprek priester (230), over Denis Mukwege (231–232).
- “Tijdens bezoek van een week in 2016 aan Congolese hoofdstad poogden boeven me twee keer en agenten me drie keer te beroven.” (236)
- Onder de anderhalf miljard Afrikanen worden meer dan 2000 talen gesproken (259).
Deel 4: Heden en verleden.
- Soedan:
- Zuiden van Soedan, wellicht het meest gemarginaliseerde en gemartelde deel van Afrika (277).
- “Soedan voerde altijd oorlog met zichzelf.” (278)
- Bevolking groeide van 7,7 miljoen in 1961 naar 43,8 miljoen in 2020 (278).
- Over Bashir (280).
- Kenia. Over Achebe en Ngugi (292–295).
- “In Benin is 40 procent van de bevolking moslim, 60 procent christen en 200 procent gelooft in voodoo.” (300)
- Tientallen omgekomen journalisten (326). “Journalisten zijn, zoals Albert Camus ooit schreef, ‘historici van het moment.’”
- “Ik ben omdat ik schrijf.” (332)
Lees ook:
Leesimpressie: De koerier van Maputo door Jenne Jan Holtland
