Universiteit Utrecht en koloniale kennis, bestuderen, bemeten en beleren sinds 1636
Henk J. Van Rinsum
Voorwoord: Henk Kummeling, Rector Magnificus Universiteit Utrecht
351 blz.
Zutphen: Walburg Pers
2023
“Caleidoscopisch overzichtswerk” (27) over vele vormen van koloniale betrokkenheid van de Universiteit Utrecht. Met nadruk op Indië, maar ook aandacht voor onder andere Suriname en Zuid-Afrika. Over “uytlandsche en de ingebore duysterlingen.” (46)
- Breed spectrum van wetenschappelijke ontwikkelingen. Van theologen tot geologen. Over “(wetenschappelijke) kennis over de kolonie, kennis in de kolonie, kennis uit de kolonie, kennis voor de kolonie, en kennis van de kolonie” (19). Met hoofdstukken over onder andere slavernij (216-234) en over eredoctoraten voor koloniale denkers en doeners. Nagenoeg uitsluitend mannen. Geïllustreerd met veel fraaie (portret-)foto's.
- Een studie over superioriteit en “soms ook over minachting voor die andere nog-niet-ontwikkelde.” (291) “De vraag is of de universiteit in het Westen in staat is te dekoloniseren en het masker van de superioriteit af te leggen en mensen van verschillende culturele achtergrond binnen te krijgen” (296). Op zoek naar een nieuwe publieke ruimte in een nieuwe maatschappelijke constellatie met een grotere culturele kritische diversiteit in termen van gender, kleur, afkomst, nationaliteit, et cetera (298).
- Van Rinsum – historicus en antropoloog – publiceerde in 2006 een studie over de geschiedenis van de banden van de Utrechtse universiteit met Zuid-Afrika.
Favoriete passages
- Over studenten uit de kolonie in Utrecht: “bruinhuidig maar blank bezield” (54-57); Michael Christiaan Vos, een merkwaardige student uit De Kaap in Utrecht (1781) (57-62).
- Over D.F. Malan die vanuit Utrecht aan zijn zuster schreef over een zwarte evangelist die in 't Kaffersch op vergaderingen sprak en het in Nederland verschrikkelijk koud vond. “Hij schijnt echter al heel goed witmensch manieren te kennen” (65/66).
- Over Linnaeus en de classificatie van mensen (84/87).
- Over Adriaan Reland. Zijn in 1705 gepubliceerde boek betekende een omslag in de tot dan toe negatieve Europese beeldvorming over moslims (89-99).
- Over G.J. Mulder, de voeding van den Neger in Suriname (1847) (110-117).
- “De arme man die bij aardappelen leeft, de Javaan die rijst als uitsluitend voedsel nuttigt, de Neger, die bananen alleen als spijze gebruikt, zijn traag, missen veerkracht van ligchaam en van geest; hun arbeid valt hen zwaar; vermaningen, bedreigingen, ja zelfs de zweep, alles baat niets.” (114)
- Biologen in Zuid-Afrika (159-160); veeartsen (164-167); over Zuid-Afrika (258-260; 269-270; 285- 286; 289).
- Over lepra. Chirurgijn Schilling beschrijft in zijn dissertatie dat lepra door Afrikaanse tot slaaf gemaakten Suriname ingebracht werd. Ook slavenhouders speelden een rol bij de verspreiding: Neque omittenda est Venus. (Ook hier moeten we de geilheid niet overslaan.) (1771) (167)
- Over raciaal denken en doen, meten van schedels en skeletten (174-180).
- J.H.F Kohlbrugge, over tegenstellingen tussen het Westen en het Oosten (1907): “beweging, streven naar vooruitgang, verandering versus rust en traagheid, vadsigheid. Vrijheid, zelfstandigheid, individualisme staan tegenover collectivisme, despotisme en onverschilligheid. (...) Het Westen heeft staatslieden en mannen der wetenschap. Het Oosten heeft zieners, profeten, groote tyrannen” (184).
- Over westerse wetenschappers en inheemse ondersteuners (196-198).
- Herman Jeremias Nieboer. Dissertatie Slavery as an industrial system (1900) (227-231).
- J.L. Pierson, hoogleraar Japans. In jaren 30 lofzangen op Mussolini & Hitler (250-251).
- Van Glyband Oosterhoff publiceerde Indrukken van een reis naar Zuid-Afrika (1933). Een land “louter en uitsluitend door den blanke gemaakt. Daar is geen tittel of jota van inheemschen leidenden invloed bij dit werk. De blanke heeft het auteursrecht, hij alleen. Zou men aan dat auteursrecht gaan tasten, zou men de beslissing over het ontstane werk in handen geven, volgens het democratische stelsel van de helft plus één, van de meerderheid der bevolking, die het niet kan, dan zou dat gansche werk in elkaar storten.” (259)
Lees ook:
Leesimpressie: Morgen wordt het voor iedereen maandag door Wiel Kusters
Leesimpressie: Staat & slavernij door Rose Mary Allen (et al)