Op 12 en 13 december staat Lieke Joosen in theater De Roode Bioscoop in Amsterdam met haar debuutvoorstelling Ubuntu (Ik ben omdat wij zijn). Hierin wisselt ze bestaande Afrikaanse liedjes en toonzettingen van Afrikaanse gedichten af met eigen composities in het Afrikaans. Want hoewel Joosen Nederlands is, heeft ze in het Afrikaans haar stem gevonden.
Lieke Joosen / Foto: Kim Dijkstra
Kun je iets over je achtergrond als zangeres en actrice vertellen?
Theater heeft me altijd al gefascineerd. Dit is duidelijk terug te zien in de keuzes van mijn studies, al wist ik toentertijd nog niet dat ik uiteindelijk het liefst zelf op het podium zou staan. Ik heb decor en standbouw/ontwerp gestudeerd aan het Sint Lucas te Boxtel en Cultureel Erfgoed (destijds Museologie) aan de Reinwardt Academie AHK te Amsterdam. Mijn afstudeerscriptie had als titel Theater als immaterieel erfgoed.
Tijdens mijn studie in Amsterdam ontmoette ik de acteur Jeroen Willems (1962-2012). Hij moedigde me aan om voor een leven op de planken te kiezen. Na diverse omzwervingen ben ik uiteindelijk bij Paul Dekker in Den Bosch terechtgekomen. Daar vond ik de handvatten aan techniek die ik bij andere opleidingen miste. Die specifieke acteertechniek heet Meisner. Tijdens mijn driejarige Meisner acteeropleiding ben ik drie maanden in New York geweest en heb ik gewerkt met Terry Knickerbocker.
Inmiddels ben ik actrice bij De Wolven en richt ik mij voornamelijk op het zingen in het Afrikaans.
Je voorstelling heet “Ubuntu”. Je hebt een passie voor Zuid-Afrika en het Afrikaans. Dat is opmerkelijk, want je bent – als ik het goed heb – nog nooit in Zuid-Afrika geweest. Waar komt je belangstelling voor Zuid-Afrika en het Afrikaans vandaan?
Fysiek ben ik inderdaad nog nooit in Zuid-Afrika geweest. Echter in mijn dromen bezoek ik Zuid-Afrika regelmatig. Het Afrikaans is altijd wel ergens op de achtergrond in mijn leven geweest. Via mijn ouders kwam ik in aanraking met onder andere Gert Vlok Nel en een goede vriend van me liet me kennismaken met BOO! van Chris Chameleon.
De echte liefde begon echter tijdens een reis door Ierland in 2015. Daar droomde ik dat ik een voor mij belangrijk persoon zou ontmoeten. Twee dagen later zag ik de jongeman uit mijn droom lopen en dit bleek Leon uit Zuid-Afrika. Door de vriendschap en gesprekken met hem wist ik dat ik deze taal wilde leren en besloot ik te gaan zingen in het Afrikaans.
Eerst werk van anderen, maar al snel begon ik mijn eigen “liedjies” te schrijven. Deze liedjes hebben ervoor gezorgd dat ik in contact ben gekomen met het Zuid-Afrikahuis (waar ik dankbaar lessen volg) en een podium heb gekregen binnen de Roode Bioscoop om mij verder te ontwikkelen.
Kun je iets meer over de voorstelling vertellen?
Afrikaans is de taal die het kind in mij spreekt, zeg ik altijd. Dat kind kijkt met een open blik de wereld in en verwondert zich over het leven en de mensen. Via een verhaal, met de Afrikaanse liedjes als leidraad, neem ik het publiek mee op een muzikale zoektocht.
Naast mijn eigen geschreven werk zing ik ook op muziek gezette poëzie van onder andere Antjie Krog en bestaand werk van Afrikaanse artiesten. Kenmerkend aan mij is dat ik mezelf begeleid op ukelele. Al trek ik voor deze voorstelling ook andere instrumenten uit de kast en werk ik samen met de muzikanten Sven Kunenborg (gitaar) en Mark Teeuwen (percussie).
Ubuntu is een begrip dat de meeste Zuid-Afrikanen wel kennen. Nederlanders zijn echter nog niet zo bekend met dit begrip: “Ik ben omdat wij zijn”. Ik zou graag zien dat iedereen bekend raakt met Ubuntu, met name omdat het ons mensen ontzettend veel kan leren. En waarom de voorstelling Ubuntu heet? Dat mag je zelf komen ervaren!
Een leuk weetje is dat Mark Colijn, de regisseur met wie ik werk, alles van Ubuntu weet en vanuit die gedachte werkt. De hele voorstelling is dus eigenlijk Ubuntu. Zonder dat we uitleggen wat Ubuntu nou eigenlijk is.
Je hebt in september meegewerkt aan het Festival voor het Afrikaans. Hoe kijk je op die ervaring terug?
Een warm bad vol met heerlijke geurolie was het Festival voor het Afrikaans. Zo eentje waar je liever niet uit wil stappen. Geweldige kans voor mij om te mogen optreden met alle artiesten bij Die Wasgoedlyn. Echt een feest. Bovendien zat bij mijn optreden Antjie Krog in de zaal te luisteren naar haar eigen gedicht dat ik op muziek gezet heb en daar zong. Een onwerkelijke ervaring!
Wat mij het meest heeft geraakt is de warmte en oprechtheid waarmee Sven Kunenborg en ik werden verwelkomd door artiesten als Riku en Jackie Lätti, Gert Vlok Nel, Churchill Naudé en Jolyn Phillips. Instant family – zo voelt het echt. Ik weet niet of dat dan die Ubuntu spirit is die (onbewust) bij deze Zuid-Afrikanen van nature aanwezig is, maar ik voel mij zeker met hen verbonden. De uitnodigingen om “te kom kuier” bij hen in Zuid-Afrika liggen klaar en ik wil daar in 2019 zeker gebruik van gaan maken. En wie weet wat er allemaal aan samenwerkingen voort zullen komen uit die reis.
Heb je inmiddels plannen om Zuid-Afrika te bezoeken?
Mijn grootste wens is om met deze voorstelling in 2019 naar Zuid-Afrika te gaan om hem daar te spelen. Ik ben erg benieuwd wat de Afrikaanse mensen vinden van het feit dat een Nederlands meisje in hun taal zingt. En dromen zijn er om werkelijkheid te worden! Maar nu eerst genieten van die andere droom die is verwezenlijkt: mijn debuutvoorstelling Ubuntu!
- Klik hier om naar de website van De Roode Bioscoop te gaan.
Lees ook
Buro: IGTaal en muziek verbroederen tijdens Festival voor het Afrikaans