Glenn de Randamie alias Typhoon (Foto: Serge Ligtenberg (Wikimedia) [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons)
Hy was toe amper hier, in Suid-Afrika: Glenn de Randamie (1984) alias Typhoon, die suksesvolle Nederlandse rapper met Surinaamse roots, gebore in ’t Harde, ’n klein, tipies Hollandse dorpie in die Veluwe van omtrent 7 000 inwoners in die provinsie Gelderland. By die onlangse Woordfees was daar aanvanklik selfs ’n hele program na hom vernoem: “Typhoon en die digters!”:
Die Nederlandse rap-sensasie Typhoon sluit hom by Jolyn Phillips, rapper en digter ‘Mnr. Naudé’ Churchil Naudé en die jong Vlaamse digter Charlotte Van den Broeck aan om vir Danie Marais te wys hoe jy van ’n gedig ’n show maak.
Sowel Typhoon as Jolyn Phillips was toe ongelukkig nie by daardie gesprek aanwesig nie, maar dit was steeds geweldig interessant, ook danksy Jaco van der Merwe van Bittereinder wat vir Typhoon en Phillips ingestaan het. Die Vlaamse digteres Charlotte Van den Broeck en die vriendelike en talentvolle rapper Churchil Naudé het saam met Van der Merwe gepraat oor wat dit beteken om op ’n verhoog te staan en jou tekste en jouself te presenteer aan ’n publiek. Hoe doen mens dit, hoe werk jy met jou eventuele onsekerhede? Want hoe maklik dit dalk ook mag lyk as jy na akteurs, digters, sangers, bands en sprekers kyk op ’n verhoog, dit verg konsentrasie en oefening, en ’n sekere gemaklikheid met jouself en jou eie werk.
Typhoon sou ’n mooie bydrae kon gelewer het. Nie net is hy ’n innemende figuur en ’n musikale wonderkind nie, ook oorwin hy sy probleme met hakkel. Afkomstig uit ’n musikale gesin (ma wat sing in die koor, pa wat kitaar en saksofoon speel, twee broers wat rap en ’n suster wat r&b sing), het hy al vroeg begin rap en tekste en liedjies skryf vir bevriende rappers, soos dié van die groep Opgezwolle. Sy eerste eie album verskyn in 2007 met die titel Tussen licht en lucht. Hy ontvang pryse, word al hoe meer gevra om orals op te tree en werk baie saam met artieste uit ander genres, soos die Nederlandse jazz groep New Cool Collective.
Hy vestig sy naam definitief as in 2014 sy tweede plaat verskyn, Lobi da Basi, wat in Sranantongo “Liefde is die baas” beteken. “Sranantongo” is die inheemse, minder bekende benaming vir “Surinaams”, die hibriede, Kreoolse taal wat deels ontstaan uit verskeie Afrikatale in die koloniale tyd, toe swart mense uit Afrika tot slaaf gemaak is en op die plantasies moes werk. In Sranantongo sien ’n mens nog spore van Engels, Nederlands, Spaans, Portugees en verskeie Wes-Afrikaanse tale.
Die musiek op Lobi da Basi is ook ’n hibriede mengsel van style: hiphop, jazz, pop. Fanatieke rapliefhebbers sien Typhoon se tweede album as minder gewaagd, as “blije-mensen-festivalmuziek”, soos iemand op internet laat weet. Maar oor die algemeen word Lobi da Basi met groot entoesiasme ontvang, en die album word gesien as opregte, persoonlike hiphop, wat boonop eksperimenteer met style en invalshoeke. Gijsbert Kramer van de Volkskrant is in vuur en vlam:
Lobi Da Basi is in alle opzichten geslaagd. Om te beginnen muzikaal. Dit is geen hiphopplaat die met wat beats en samples in elkaar is gezet, nee het is een knap gearrangeerd popalbum. Typhoon zingt bijna meer dan hij rapt, de begeleiding is steeds prachtig. Van de gospelkoortjes in “We Zijn Er” en “Yswater” [sic], de jazzy toetsenpartijen en de “easy listening” zijn het de details die bij elke beluistering meer verbazen.
[...]
Het album Lobi Da Basi, dat vol staat met sterke zinnetjes (“als de hemel valt, zullen we hem samen moeten dragen”) en in elk nummer een eigen muzikale sfeer neerzet, dreigt net zo’n klassieker te gaan worden als Binnenlandse Funk. Verbluffend in muzikale rijkdom, tekstueel sterk, en altijd even toegankelijk als meeslepend.
Ook die Nederlandse musiektydskrif OOR is liries:
Lobi Da Basi (“Liefde is de baas”) is zo goed dat het zeven jaren wachten waard was. Typhoon is als mc en muzikant keurig zonder braaf [“voorbeeldig”, AS] te worden, netjes zonder saai te zijn en slim zonder dat opzichtig te laten zien. [...] [Typhoon] noemt de muziek op Lobi Da Basi volks, een onderlaag die volgens hem hetzelfde is in de Surinaamse muziek als in de Balkanmuziek. [...] [O]ok reggae, jazz en surf komen langs. Naast de hiphop natuurlijk, die de hoofdmoot vormt, maar waar nu eens echt de grenzen van worden opgezocht. [...] Commercieel is het vast niet, maar wat is het goed. Een parel in de Nederlandse muziek en de hiphop.
Behalwe dat Lobi da Basi toe wel ’n kommersiële sukses word, wys Van der Hulst onbedoeld dat die Nederlandse gesegde “Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg” ook op die gewildheid van Typhoon van toepassing kan wees. Typhoon is gelief by verskeie soorte musiekliefhebbers, nie net by die jong millennials wat van hiphop hou of by mense met gemengde roots nie, maar ook by die wit middelklas luisteraars. Dit is help as jy nie “voorbeeldig” of “vervelig” is nie, maar dit sal darem ook nie verkeerd wees as jy wel keurig en netjies is, en nog slim ook. Met dié ingesteldheid word jy maklik aanvaar.
En aanvaar wórd hy. Typhoon is dalk geen woedende Lae Lande-gangsta rapper nie, uitgesproke is hy wel, oor hoopvolle, positiewe, verbindende en toekomsgerigte sake. Begrippe soos “medemenslikheid” en wedersydse respek spreek uit sy tekste. Al hoe meer word hy ’n ambassadeur, iemand wat mense met mekaar wil verbind, wat wil brûe bou. Hy gaan byvoorbeeld Kenia toe met die ontwikkelingshulporganisasie Edukans, maar hy tree ook op by die amptelike en feestelike begin van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. Die liedjie “Van de Regen naar de Zon” is spesiaal geskryf vir dié geleentheid, waarby koning Willem Alexander, sy vrou Máxima Zorreguieta en sy ma prinses Beatrix aanwesig is, asook die minister-president Mark Rutte.
Dit wil lyk asof Typhoon, as ’n swart Nederlander, ’n voorbeeld is van hoe Nederland ’n diverse gemeenskap is, waar mense mekaar met ’n gevoel van gelykwaardigheid en respek benader.
Maar dan is dit 30 Mei 2016, en Glenn de Randamie, ver weg van al die hoogwaardigheidsbekleërs, ry in sy luukse kar en word deur die polisie aangehou en ondervra. Hieroor berig hy op Instagram. Die kombinasie van ’n swart man in ’n duur kar is verdag, volgens die polisieman wat hom staande hou. Op Facebook skryf De Randamie: “De dienstdoende agent (vriendelijke vent, daar niet van) gaf toe dat hij bevooroordeeld was en er rekening mee hield dat het drugmoney kon zijn.”
Omdat dit hier gaan om ’n bekende Nederlander, wat aanvanklik nie herken word deur die polisie nie, word daar vinnig ’n verklaring uitgereik, soos die NOS berig:
De politie bevestigt dat de etniciteit van De Randamie een van de redenen was om hem aan de kant van de weg te zetten. “Het gaat om een combinatie van een jonge leeftijd en een splinternieuwe, luxe auto, maar ook zijn huidskleur speelde een rol”, zegt een woordvoerder van politie Oost-Nederland.
Ja, dit is eerlik van die polisie. Maar dit gee ook die pyn en dilemmas weer waar so baie mense wat nie wit is in oorwegend wit omgewings nie, steeds weer van getuig, van Toni Morrison tot James Baldwin, van Ronelda Kamfer en Koleka Putuma tot Claudia Rankine: uiteindelik, wat jy ook al doen, een of ander tyd word jy gekonfronteer met jou buitekant, en beoordeel daarop.
Die reaksies op dié voorval, wat breeduit in die Nederlandse media word bespreek, is veelseggend, byvoorbeeld in de Volkskrant. Daar is begrip vir Typhoon se situasie, en dan is daar die soort reaksie wat sê “Jammer, maar...”, soos: “Een nieuwe hype dient zich aan: discriminatie. Binnenkort durft niemand meer iets negatiefs te zeggen over mensen met een kleurtje.” En:
Als ik een dure auto zie met daarin een jonge, mannelijke, zwartharige en bruinogige bestuurder vraag ik mij ook af hoe hij aan zijn geld komt. Moet ik mij daarover schuldig voelen? Ik dacht het niet! Zoals voor zoveel vooroordelen geldt: de goeden lijden onder de kwaden. Het zij zo.
Daar is ook reaksies wat meer nuanse toon, soos dié van die bekende komiek Theo Maassen:
Een pijnlijke affaire. Vooral voor Typhoon natuurlijk maar ook voor de betrokken agenten lijkt me. Goed dat men etnische profilering wil verbannen, ook al is het zo dat bepaalde etnische groeperingen oververtegenwoordigd zijn als het gaat om criminaliteit. Maar hoe zit dat met leeftijdsprofilering?
Omdat Typhoon ’n bekende Nederlander is, is “etniese karakterisering” in die somer van 2016 skielik ’n gespreksonderwerp waar baie Nederlanders ’n mening oor het, en wat skokkende stories oplewer, wat dikwels getuig van alledaagse, subtiele rassisme (“microaggression”):
Om door de politie aangesproken te worden hoef je echt geen dure cabrio te rijden. Een donkere huidskleur volstaat. De zoon van een vriendin van mij, een “zwarte” jongen, stond met zijn klasgenoten, allemaal blank, bij een supermarkt.
Ze zitten allemaal op een zeer goed aangeschreven school, de zoon van mijn vriendin is een goede leerling. Hij gedraagt en kleedt zich als een doorsnee tienerjongen. Er werden door de jongens wat snoeppapiertjes weggegooid. De zoon van mijn vriendin werd hierop door een politieman aangesproken en moest de papiertjes in een afvalbak gooien. Daarna moest hij zijn legitimatie tonen. Hij was toen net 14 en had zijn papieren niet bij zich. Daarop werd hij geverbaliseerd en kreeg een buitensporig hoge boete. Geen van de blanke jongens werd gevraagd zich te legitimeren.
Typhoon se reaksie is intussen tiperend vir sy persoonlikheid. In een van sy bekendste liedjies, “Hemel Valt”, praat hy juis van verbinding verby ras, religie en klas. Hy skryf op social media:
Dit is helaas de zoveelste keer dat dit mij overkomt en dan ben ik nog “bekend” en is de sfeer na herkenning minder gespannen. Velen hebben dat voorrecht niet.
Maar, hy is nie boos nie (sê hy in elk geval). Wel vind hy dit bedroewend en teleurstellend en ’n:
dikke error in de Nederlandse samenleving. De eerste stap naar verandering is toegeven dat racisme/discriminatie/onderscheid nog steeds onderdeel van onze cultuur is. We zijn er nog lang niet!
Hoekom dink ek hierdie dae weer aan Typhoon? Omdat ek lees dat hy, saam met die Nederlandse sangeres Wende Snijders, opgetree het by die toekenning van die Gouden Ganzenveer 2018 aan Antjie Krog. Typhoon en Wende het by dié geleentheid Krog se “Treurlied” gesing, wat hulle al by eerder geleenthede laat hoor het.
Dit is ’n bemoedigende berig, want Typhoon en Krog deel ’n belangrike aantal sake: empatie en medemenslikheid. Hopelik is Typhoon in die nabye toekoms wél in die geleentheid om hier gesig te kom wys, en te wys love is all you need.
Hemel Valt – Typhoon ©
Wat zijn woorden opgeschreven als de kern ervan niet wordt begrepen
Voorbij het punt van lezen is het de kunst van leven
Tussen de regels
Buiten de kantlijn
Hoe anders zou het zijn?
Hoe anders zou het zijn?
Ben een gezegend man maar een man met gebreken
Soms belabberd, niet eerlijk, soms te berekenend
Alles op de tekentafel
Liefde... geven is makkelijk maar ontvangen van een ander kaliber
Je kent m’n streken en m’n kracht
Kent de muziek, de poëzie en wat het heeft gebracht
En ik ben dankbaar voor mijn lach
Als ik dat niet had was ik depri of suicidaal
Ze zeggen “doe normaal, verman jezelf”
Al gaat het goed, dit paradijs lijkt soms verdacht op een hel
Maar goed, ik sta versteld, sta stil en herinner me
Alles is er al van binnen
Als de hemel valt
De hemel valt
De druk op God wordt groter en ze draagt het allemaal
Maar als de hemel valt, zullen we het samen moeten dragen
En kunnen Zij en Allah samen even wegMisschien ben ik een domme jongen maar mijn God
Zeg me waarom men zonden blijft verkondigen als liefde de bron is
Dat is geen brood maar kruimels uit mensenhanden
Niet bij jou of een zogenaamde duivel
Zeg, hoe is het nou?
Als een multi-spagaat
Er altijd zijn voor iedereen en alles
Beetje zoals m’n eigen ma
Zij is te goed voor deze wereld
We willen meer, plus door de crisis is iedereen skeer
En dan die eeuwige strijd
Klopt drama aan de deur, het genieten van de partij
Ja
Ja we willen ons gelijk
Opgehangen aan ideeën van 't liefst één waarheid
Liefje hoe zou het zijn, even een break
Telekinetisch of met de trein
Pootje baden in het universum, modderbad, verse koffie en de ochtendkrantAls de hemel valt
De hemel valt
De druk op God wordt groter en ze draagt het allemaal
Maar als de hemel valt, zullen we het samen moeten dragen
En kunnen Zij en Allah samen even weg
Enkele skakels
Typhoon - Hemel Valt
Typhoon - Van De Regen Naar De Zon (live vanuit de Ridderzaal)
Onderhoud met Typhoon: Nederland is een wollen trui op je blote bast
Typhoon in Amerika - Dokumentêre reeks oor Typhoon op soek na sy wortels
Wende en Typhoon sing Antjie Krog se "Treurlied" (fragment)
VPRO's 3voor12 Album van de Week: Typhoon
