De belofte van burgemeester Femke Halsema van Amsterdam dat ze niet van plan was het boerkaverbod te gaan handhaven, heeft veel losgemaakt. Wie zit er eigenlijk op te wachten dat gesluierde vrouwen straks door de politie uit de tram gezet worden? En heeft de politie daar wel tijd voor?

Vorige week vrijdag zorgde de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema voor commotie toen ze tijdens een bijeenkomst met buurtbewoners in stadsdeel Slotervaart aankondigde dat ze niet van plan was in haar stad het boerkaverbod te gaan handhaven.

“Ik vind dat zó niet bij onze stad passen”, zei ze na de bijeenkomst in een interview met stadszender AT5. Halsema legde uit dat de gemeente kampt met een tekort aan politieagenten en dat, wat haar betreft, andere zaken belangrijker zijn dan een vrouw met een boerka uit de tram halen. Ook vond ze dat de zwaarte van de wet niet in verhouding staat tot de geringe omvang van het probleem. “In principe moet je wetten gewoon uitvoeren”, gaf ze toe, “maar je mag wel beslissen waar je prioriteit aan geeft in de handhaving, en waaraan niet.”

Symboolpolitiek

De Eerste Kamer ging deze zomer akkoord met een beperkt boerkaverbod. Vanaf het moment dat de wet van kracht wordt, is gezichtsbedekkende kleding in het openbaar vervoer, op scholen, in ziekenhuizen en in overheidsgebouwen verboden. Op overtreding van het verbod staat een boete van maximaal 405 euro. De wet geldt niet alleen voor de boerka, maar ook voor nikabs, bivakmutsen en integraalhelmen. Op straat geldt het verbod niet. In de wet zijn enkele uitzonderingssituaties vastgelegd; zo geldt het verbod niet als het om gezondheids- of veiligheidsredenen nodig is gezichtsbedekkende kleding te dragen.

Het argument voor een boerkaverbod is dat gezichtsbedekkende kleding identificatie van de drager belemmert en daardoor tot “wanordelijkheden” zou kunnen leiden. De wet was een initiatief van PVV-politicus Geert Wilders, een fel tegenstander van, wat hij noemt, de “islamisering” van Nederland.

De Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan voor de Nederlandse regering, heeft zich al in 2012 kritisch uitgelaten over een mogelijk boerkaverbod. Volgens de Raad is het verbod niet alleen een te zwaar middel, maar is het ook in strijd met de vrijheid van godsdienst en de geldende normen om niet te discrimineren.

Hoeveel vrouwen in Nederland er nu eigenlijk een boerka dragen, is niet bekend. Volgens een woordvoerder van het Contactorgaan Moslims en Overheid ging het in 2015 om niet meer dan 350 vrouwen. Het boerkaverbod wordt dan ook vaak als “symboolpolitiek” bestempeld.

Niemand staat boven de wet

Halsema’s opmerking kreeg bijval uit twee andere grote steden, Utrecht en Rotterdam. “We geven handhaving van deze wet niet de hoogste prioriteit”, aldus een woordvoerder van de gemeente Utrecht. “We zullen het per geval bekijken.” En een woordvoerder van de gemeente Rotterdam bevestigde: “Bij ons zal het ook niet de hoogste prioriteit hebben. Het zal niet iets zijn waarvoor agenten speciaal de straat op gaan.”

Haar opmerking kwam Halsema echter ook op felle kritiek te staan. Premier Mark Rutte verklaarde tegenover de NOS dat Amsterdam geen uitzondering was. “Laten we de wet eerst maar eens invoeren. Dan zullen de grote steden zien dat die ook voor hen geldt”, aldus de premier.

Woensdag nuanceerde Halsema haar uitspraken tijdens een vergadering van de Amsterdamse gemeenteraad. “Vanzelfsprekend” gelden de wetten van het land ook in de hoofdstad, gaf ze toe. Maar ze herhaalde dat handhaving van het boerkaverbod geen prioriteit heeft. Dit was niet alleen haar eigen standpunt, legde Halsema uit, maar dat van de hele “driehoek”: het overleg van de gemeente met politie en Openbaar Ministerie. En ze voegde eraan toe: “Ziekenhuizen en universiteiten zeggen niet de politie te zullen bellen, het [gemeentevervoerbedrijf] gaat geen mensen uit de tram halen. Dat ondersteunt onze prioriteitsstelling.”

Uitvoerbaarheid

Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken liet eerder deze week in een reactie aan AT5 weten dat ze Halsema’s uitspraak “prematuur” vond. Ollongren is nog volop in gesprek over de implementering van de nieuwe wet. Het is de bedoeling dat de wet op 1 juli 2019 van kracht wordt.

Halsema’s uitspraak heeft bij openbaarvervoerbedrijven voor grote ongerustheid gezorgd. “Wij zijn voor handhaving afhankelijk van de politie”, zegt secretaris Arjan Vaandrager van Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV) vandaag in het Algemeen Dagblad. “Wanneer de politie niet komt opdagen, kan dat gevolgen hebben voor de veiligheid van ov-personeel.” Volgens Vaandrager ligt de situatie in bijvoorbeeld scholen of ziekenhuizen anders; daar is volgens hem altijd wel een conciërge of een portier aanwezig die in actie kan komen. “Maar in het openbaar vervoer heb je te maken met rijdende bussen, treinen en trams. Het is lastig om voertuigen stil te gaan zetten.”

Overigens werd gisteren bekend dat de Nederlandse politie dit jaar wegens een personeelstekort al meer dan 16.000 onderzoeken heeft moeten stoppen. Het gaat daarbij vooral om minder ernstige zaken, zoals een geweldsdelict zonder letsel of een inbraak in een woning waar niemand thuis was. Bij haar aantreden als burgemeester in juni noemde Halsema de aanpak van de toenemende zware criminaliteit in de hoofdstad als een van haar prioriteiten. In dit licht valt haar gebrek aan enthousiasme voor handhaving van het boerkaverbod goed te begrijpen.

Lees ook

Femke Halsema beëdigd als burgemeester Amsterdam; criminaliteitsbestrijding krijgt topprioriteit

Femke Halsema wordt eerste vrouwelijke burgemeester van Amsterdam