Het gaat niet goed met bibliotheken in Nederland

  • 0

Een klein maar explosief boekje. Schrijfster Mira Feticu biedt een kijkje achter de schermen van een openbare bibliotheek. Daar is soms veel mis. Onkunde. Ongewenste intimiteiten. En het vernietigen van, landelijk, twee miljoen boeken per jaar. Zo anders dan wat een bibliotheek kan en moet zijn.  

Na het succes van haar Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal (2021) kiest Mira Feticu met het onlangs verschenen Geheugen, geschiedenis, beschaving opnieuw voor een vorm die haar duidelijk goed ligt. Ook dit boek, met als ondertitel Lofzang op de bibliotheek, is een uit korte, losjes samenhangende teksten opgebouwd essay. Deze keer bezingt de schrijfster, die in Roemenië geboren werd maar inmiddels al zo’n achttien jaar in Nederland woont, niet de taal, maar het boek, en vooral: de bibliotheek.

Mira Feticu

Voordat ze in 2005 vanwege de liefde naar Nederland kwam, was Feticu (1973) in Roemenië al een bekende dichteres en radiopresentatrice. In Nederland mocht ze een taalstage volgen in de Centrale Bibliotheek in Den Haag, en daarna bleef ze er werken, als “intermediair” (bibliothecaresse) en programmaker. Enkele jaren geleden koos ze echter volledig voor het schrijverschap en alles wat daarmee samenhangt, zoals een theatervoorstelling op basis van haar roman Al mijn vaders (2019). Als schrijfster nam ze ook al meermaals deel aan kunstefeeste in Zuid-Afrika, een land dat ze als derde thuisland heeft omarmd.

......

Ze leeft met boeken alsof het bezielde wezens zijn.

......

De titel Geheugen, geschiedenis, beschaving drukt precies uit wat een bibliotheek voor Feticu representeert. Feticu houdt van boeken. Bij boeken vindt ze kennis, en ook troost, zeker nu, nu haar man – met wie ze haar passie voor boeken deelde – in 2022 na een kort ziekbed veel te jong overleden is. De manier waarop Feticu haar liefde voor boeken uitdrukt, is soms aandoenlijk, maar ook vermakelijk. Ze leeft met boeken alsof het bezielde wezens zijn. Zo sluipt ze ’s nachts thuis tussen de kasten door omdat ze een specifiek boek nodig heeft, maar de andere boeken niet wakker wil maken. En als ze ervoor pleit om bijzondere exemplaren uit de collectie in vitrines te etaleren: “Je doet er niet alleen heel veel mensen maar ook de boeken zelf een groot plezier mee.”

......

“Een spilfiguur is natuurlijk de bibliothecaresse, ‘de Sint-Petrus met de sleutel’.”

...... 

Als je maar leest

Geheugen, geschiedenis, beschaving is opgebouwd uit zes afdelingen, waarin Feticu vertelt hoe een week in een bibliotheek verloopt. Zo komen op dinsdag de nieuwe tijdschriften binnen en is het op woensdagmiddag op de kinderafdeling een drukte van belang. Een spilfiguur is natuurlijk de bibliothecaresse, “de Sint-Petrus met de sleutel”. Zij helpt niet alleen boeken op te sporen, maar heeft ook een belangrijke sociale functie.

Feticu lardeert haar betoog over de hedendaagse bibliotheek met anekdotes over illustere bibliothecarissen uit het verleden. Zo sloeg de Duitse filosoof Leibniz een professoraat af omdat hij liever bibliothecaris wilde worden, en vierde de Argentijnse schrijver Borges, die bijna twintig jaar directeur was van de Biblioteca Nacional in Buenos Aires, al zijn verjaardagen in de bibliotheek. Niet alleen belichamen deze intellectuelen het beschavingsideaal dat Feticu graag wil zien, met deze verhalen illustreert ze ook de schat aan informatie die in boeken te vinden is, als je maar leest.

Boekpresentatie, zaterdag 18 februari in de Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. Mira Feticu overhandigt het eerste exemplaar aan de bibliothecaresse die haar het vak leerde.

Boekenmoord

Dat lezen, daar schort het in Nederland nogal eens aan. De statistieken zijn verontrustend: de afgelopen jaren zijn zowel het aantal lidmaatschappen van de bibliotheek als het aantal uitleningen teruggelopen.

.....

“Het lijkt wel, merkt Feticu schamper op, alsof bibliotheekdirecteuren gamers belangrijker vinden dan lezers.”

.....

De oorzaak, aldus Feticu, ligt in de huidige tendens om het takenpakket van de bibliotheek steeds verder te verbreden. De openbare bibliotheken in Nederland bedienen zich zelfs van de slogan “De bibliotheek: meer dan boeken alleen”. Het publiek kan tegenwoordig bijvoorbeeld ook in de bibliotheek terecht voor juridisch advies of hulp met de belastingaangifte. In Den Haag moesten boekenkasten wijken voor een coffeecorner, en een tijdlang was er in de bibliotheek zelfs een VVV-kantoor gevestigd; de buitenlandse toeristen die daarop afkwamen, beseften niet eens dat ze zich in een bibliotheek bevonden! Het lijkt wel, merkt Feticu schamper op, alsof bibliotheekdirecteuren gamers belangrijker vinden dan lezers.

Voor bibliotheekdirecteuren heeft Feticu weinig waardering. Het zijn volgens haar geen lezers, maar ambtenaren met een duur kantoor, die zich zelden op de werkvloer laten zien, de weg niet kennen tussen de afdelingen en neerzien op de bibliothecaressen die het echte werk doen. Ze maken zich schuldig aan vriendjespolitiek en soms is er nog sprake van grensoverschrijdend gedrag ook.

.....

“Er worden in Nederland door bibliotheken per jaar meer dan 2 miljoen boeken weggegooid ...”

.....

Het meest schokkende symptoom van het verval is, wat Feticu betreft, het afschrijven van boeken. Boeken die wat ouder zijn of waar al een tijdje geen vraag meer naar is, moeten het veld ruimen. Soms gaan ze nog in de verkoop, maar het komt ook voor dat ze domweg weggegooid worden. Er worden in Nederland door bibliotheken per jaar meer dan 2 miljoen boeken weggegooid, weet Feticu. Deze “libricide” herinnert haar aan de censuur in haar geboorteland, Roemenië, onder het communistische bewind.

Heilig vuur

Feticu dist verschillende staaltjes uit de geschiedenis op van mensen die wél het belang van boeken inzagen. Zoals de eenvoudige schaapherder Badea Cârțan die rond de vorige eeuwwisseling in dertig jaar tijd meer dan tweehonderdduizend boeken uit het koninkrijk Roemenië over de Karpaten naar Transsylvanië smokkelde. Of over de dames uit Deventer die tijdens de Tweede Wereldoorlog een bibliotheek in de ijswinkel van Jamin inrichtten en daar aangrijpende oorlogsdagboeken over bijhielden.

Natuurlijk zijn er nog steeds openbare bibliotheken waar het wél goed gaat. En aan de inzet en het enthousiasme van de bibliothecaressen zal het doorgaans niet liggen. Maar uit mijn eigen ervaring kan ik alleen maar bevestigen dat ik me ook al jaren niet meer thuis voel in de openbare bibliotheek. 

......

“Boeken en alleen boeken zijn de bestaansreden van een bibliotheek, in welke vorm dan ook.” – Mira Feticu

......

Feticu doet verschillende behartigenswaardige suggesties hoe bibliotheken zouden kunnen terugkeren naar hun kerntaak. “Boeken en alleen boeken zijn de bestaansreden van een bibliotheek, in welke vorm dan ook”, schrijft ze terecht. “Wie de bibliotheek transformeert tot iets anders, tekent vervroegd haar overlijdensakte. En niemand, echt niemand, mag dat doen, want de bibliotheek is van en voor iedereen.”

Het wordt tijd dat iemand “het heilige vuur” weer naar de bibliotheek terugbrengt, concludeert Feticu. Met Geheugen, geschiedenis, beschaving heeft zij een beknopt (120 bladzijden) maar rijk gevuld boekje afgeleverd dat aan het denken zet, uitdaagt en inspireert. Het is toegankelijk geschreven en deze fraaie gebonden uitgave vormt ook nog eens een leuk cadeautje. De lancering ging de afgelopen weken al gepaard met opmerkelijk veel media-optredens. Waarschijnlijk is Mira Feticu zelf bij uitstek geschikt om “het heilige vuur” weer op te rakelen.

> Foto’s: Elize Zorgman

Lees ook:

Mira Feticu: “Het is een cadeau van het leven, Zuid-Afrika”

Antjie Krog in Amsterdam: "Als we toch eens niet zo verschillend en onverschillig waren…"

Hoe Antjie Krog mij mijn identiteit teruggaf

Buro: IG
  • 0
Verified by MonsterInsights
Top