Afgelopen juni stond, net als andere jaren, weer in het teken van Keti Koti (verbroken ketens). Dat betekent op grote en kleine schaal stilstaan bij het leed dat de voorouders van Afro Nederlanders, Afro Surinamers en Caribische mensen is aangedaan tijdens de trans-Atlantische mensenhandel. Al jaren vragen de grassroot organisaties om meer aandacht voor deze zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. De bekendste grassroot organisaties zijn Stichting Eer en Herstel en Vereniging Opo Kondreman. Stichting Eer en Herstel is opgericht in 1997 door Roy Kaikusi Groenberg en Vereniging Opo Kondreman in 2002 door wijlen Perez Jong Loy. Deze organisaties wijzen al jaren op de voelbare en zichtbare gevolgen van het leed dat de voorouders is aangedaan en de doorwerking daarvan in de huidige maatschappij. Hun belangrijkste wapenfeiten zijn de benoeming van de maand juni als Keti Koti maand respectievelijk de 1873 button.
Nationaal Monument Slavernijverleden, Oosterpark, Amsterdam, 2019 (Foto: Menán van Heerden)
Omdat er in de Nederlandse maatschappij en met name in het onderwijs weinig aandacht was voor de trans-Atlantische slavernij heeft Stichting Eer en Herstel het initiatief genomen om de maand juni uit te roepen tot Keti Koti maand-bezinningsmaand. In deze maand organiseert Stichting Eer en Herstel diverse activiteiten zoals de Memre Waka, de Voorouderherdenking, de Kabra Neti en een lezing. Gaandeweg zijn de andere grassroots organisaties hun activiteiten ook gaan plannen in deze maand waardoor de maand juni met recht de Keti Koti maand genoemd mag worden.
Met de 1873 button (bedacht door wijlen Perez Jong Loy) wordt aandacht gevraagd voor het feit dat de slavernij in 1863 alleen op papier beëindigd is. Bij de afschaffing is per wet bepaald dat de tot slaaf gemaakten verplicht waren om nog 10 jaar onder nagenoeg dezelfde omstandigheden door te werken. Nazaten van de tot slaaf gemaakten houden daarom 1 juli 1873 aan als datum dat Nederland de slavernij heeft afgeschaft.
Keti Koti Tour
Dit jaar is voor het eerst een Keti Koti Tour door het paleis op de Dam toegevoegd aan de Keti Koti activiteiten. Op uitnodiging van het Koninklijk Paleis Amsterdam en het NiNsee mocht Stichting Eer en Herstel meedoen met de Keti Koti Tour. Vrijwilligers van Stichting Eer en Herstel hebben tijdens de rondleiding door het paleis het verhaal over het voormalige stadhuis verteld vanuit de andere kant van de geschiedenis die tot heden nog onvoldoende verteld wordt.
Het paleis is oorspronkelijk als stadhuis van Amsterdam gebouwd, in 1648 tegen het einde van de 80 jarige oorlog tegen het Spaanse Rijk. De burgerzaal is de meest indrukwekkende zaal van het hele gebouw. In deze zaal liet de stad Amsterdam aan iedereen zien dat zij over de wereld heerste, dat zij wereldvrede brachten. Dat deed ze door middel van beelden van onder andere Atlas (die de wereld draagt) en Mercurius (in verband met de handel) en de Maagd die vrede brengt. Aan de muur decoraties van exotische dieren en vruchten. Kortom Amsterdam liet geen kans of mogelijkheid onbenut om de wereld te laten zien hoe groots en rijk Amsterdam was. Over de manier waarop die rijkdom is vergaard zweeg men in alle talen. Dat werd niet tentoongesteld.
In de Oud Raadzaal werd de oprichtingsakte van de Sociëteit van Suriname getekend. De stad Amsterdam was voor ⅓ eigenaar van de kolonie Suriname. Het stadhuis was het bestuurlijke hart van Amsterdam totdat het met de komst van Koning Willem I tot paleis werd omgedoopt. De huidige paleiskamers waren ooit de vertrekken waar de hoge ambtenaren werkten. Aan de muren zie je Bijbelverhalen geschilderd die de ambtenaren eraan moesten herinneren dat ze hun werk op een eerlijke, vredige en deugdelijke manier moesten doen. Hoe anders was de werkelijkheid daar waar het de plantages in de kolonies betrof. In een van de kamers hangt een groot schilderij van Koningin Wilhelmina. Voor haar inhuldiging als staatshoofd heeft zij van de Amsterdamse bevolking een gouden koets als cadeau gekregen. Vermeldenswaardig is dat met name de arme bevolking uit de Jordaan het meeste geld heeft opgebracht voor dit cadeau. Nu is de gouden koets omstreden vanwege de schilderingen op de zijkanten die verwijzen naar het koloniale verleden van Nederland. De roep om de koets niet meer te gebruiken wordt steeds luider.
Op diverse schilderijen in het voormalige stadhuis van Amsterdam zijn Afrikanen afgebeeld. Weinigen weten dat er in die tijd een kleine groep vrije Afrikanen in Amsterdam leefden in het gebied rond de Jodenbreestraat. De laatste stadhouder van Amsterdam, Willem V, heeft ooit twee Afrikaanse jongens van 6 a 7 jaar cadeau gekregen. Hun namen zijn Cupido en Sideron. Cupido kwam vanuit Guinea en Sideron vanuit Curaçao. Aangezien Willem V ook persoonlijk in de plantages investeerde kunnen we stellen dat ook de Nederlandse Royals van vandaag voorouders hebben die zich schuldig hebben gemaakt aan slavernij.
Deze speciale Keti Koti Tour is een aanvulling op de verhalen die doorgaans verteld worden over het paleis op de Dam. Zo werd er in de Verzekeringskamer, waar de schepen verzekerd (en schadeloos gesteld) werden, voor het eerst het gruwelijke verhaal over het schip Leusden verteld. Dit schip is op 1 januari 1738 vergaan voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname. De bemanning heeft er bewust voor gekozen om het ruim dicht te spijkeren zodat de 664 tot slaaf gemaakte Afrikanen niet konden vluchten om zichzelf te redden. Op deze manier kon de kapitein van het schip bij terugkomst in Amsterdam nog zijn verzekering te gelde maken en werd het financiële verlies beperkt. De Afrikanen werden immers niet als mensen gezien maar als goederen.
Na de tour kregen alle deelnemers een bakje heri heri mee. Heri heri is een maaltijd die een directe link heeft met het slavernijverleden. Het bestaat uit zoete aardappel, cassave, groene en rijpe bananen en bakkeljauw (gezoute kabbeljauw). De zusjes Kip van KIP Republic zijn in 2020 gestart met het initiatief om gratis heri heri uit te delen om mensen, wit en zwart, onder het genot van deze maaltijd met elkaar in gesprek te laten gaan over de gedeelde geschiedenis.
Lees ook op LitNet en Voertaal:
Stichting Eer en Herstel: Abolishment of slavery commemoration
Buro: MvHIntercontinental entanglements: slavery, Dutch colonialism and post-colonial identifications