Optimisme zonder hoop
Tommy Wieringa
Z.pl.: Stichting Maand van de filosofie
Maart 2025
94 blz.
Somber stemmend essay over ongekende toekomstloosheid ten gevolge van de klimaatcrisis. Over het onbewoonbare land dat we voor onze kinderen achterlaten. Daar klimaatverandering niet langer uit geïsoleerde verschijnselen bestaat, maar als patroon voor iedereen zichtbaar is geworden “stierf de klimaat-ontkenner vlug uit, samen met de paradijsparkiet en de mozaïekstaartrat.” (10)
Opmerkelijke passages
- “De literatuur leeft je het leven tot in detail voor.” (13)
- “Verbranding is volgens W.G. Sebald het centrale principe van elk voorwerp dat wij maken.” (16)
- “De klimaatcatastrofe heeft ons opgezadeld met een vorm van toekomstloosheid die zonder precedent is in de geschiedenis van de menselijke soort. Het is zover gekomen dat we alleen nog het duistere narratief van de dystopische roman en de rampenfilm hebben om ons haat te kunnen inbeelden.” (21)
- “De januskop van onze tijd: we lijden niet aan het heden per se, maar aan de tijd die onze nazaten te wachten staat.” (30)
- Filosoof Ralf Bodelier schreef dat de vooruitgang de klimaatcrisis waard was, “mits we die nu weer oplossen”. Zijn geloof in wonderen was niet van onnozelheid te onderscheiden (34).
- Verwijzingen naar Hannah Arendt over autocratische regeringsvormen (65–66; 71; 75; 80).
- Over de voorkeur van magnaten voor autoritarisme. David de Jong beschrijft in Nazimiljardairs 20 van de rijkste bankiers en grootindustriëlen drie weken na de machtsgreep van de nazi's de Führer spraken en miljoenen doneerden (74).
- “Het vigerende politieke model van de klimaatcatastrofe is, vrees ik, het despotisme. (...) De aandelen hoop staan kortom laag dezer dagen.” (78)
- “Wie de hoop opgeeft, geeft ook de hopeloosheid op. Er is geen heilsverwachting, je bent slechts een veroveraar van het nutteloze (Herzog), gedreven door een optimisme dat niets verwacht en zonder belofte is. Het is een mentaliteit die bestaat uit wil en animo en alleen door zichzelf overeind gehouden wordt.” (84)
- “De kans om veranderingen te bewerkstelligen is klein, maar een programma van optimisme zonder hoop kan je weerbaar maken voor de teleurstellingen die je wachten. Het is een motor van verzet en subversie. Van openheid, spontaniteit en scheppingsdrang in moeilijke tijden, kenmerken van een vrij mens.” (88–89)
Lees ook:
Leesimpressie: Elk boek is een gevaar, samengesteld en ingeleid door Ronit Palache
