Winarta
Basuki Gunawan
Voorwoord door Gustaaf Peek
Amsterdam: Alfabet Uitgevers
2022
128 blz.
“Een intrigerende novelle. Rauw van toon en genadeloos oprecht. Huiver en bewonder.” ~ Adriaan van Dis
*
Zeer terecht, opnieuw gepubliceerde novelle van Indonesische schrijver Gunawan (1929–2014) die na de onafhankelijkheidsstrijd tot de eerste lichting Indonesische studenten in Nederland behoorde en aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde in de sociologie.
- De oorspronkelijke tekst werd in 1954 in De Nieuwe Stem gepubliceerd.
- Aansprekende, heldere en bondige stijl.
- Gustaaf Peek: “De existentiële vragen over daderschap, trauma en zinloosheid die de auteur oproept, zijn wellicht urgenter dan ooit.” (5)
- Nadat zijn ouders bij vergissing bruut worden vermoord door Nederlandse soldaten, sluit de hoofdpersoon zich aan bij de onafhankelijkheidsstrijders. Met vergaande gevolgen.
Opmerkelijke passages
- “Hij had het uiterlijk van een nietsnut, men zou denken dat hij filosoof was.” (14)
- Brute moord op de ouders door onjuiste informatie van een spion. Een zinloze dood. Ze hadden nog tien jaar kunnen leven. “In die tien jaren kon de zinrijkheid van hun hele leven besloten liggen.” (26; 40–41)
- Stilte verbroken door gesjirp van krekels, gefladder van een vleermuis of geroep van een nachtuil: “geluiden die dankbaar door schrijvers gebruikt worden om hun verhalen op te luisteren. Voor mij hadden ze geen enkele betekenis. Ik hield nu eenmaal niet van natuurschoon en wat erbij hoorde.” (32)
- “De stilte keerde weer. Ik wilde weer denken over mijn ouders, maar stuitte op dezelfde moeilijkheid. Ik dacht aan andere dingen, maar ze waren te onbenullig om gedacht te worden.” (35)
- “Opeens vroeg zij of ik in god geloofde.
- ‘Ach, Nur, ik ben een mens van de twintigste eeuw.’
- ‘Maar god bestaat in alle tijden, Narta.’
- ‘Dat kan, maar in elk geval heeft hij in deze eeuw verzuimd van zijn bestaan te getuigen. De mens is onbewaakt, Nur.’” (41–42)
- “De communistenopstand deed het land sidderen en men greep ijlings naar de wapenen, die in de arsenalen dreigden te verroesten. De opstand leek gevaarlijke afmetingen aan te nemen. Afdelingen van het leger liepen over naar de opstandelingen. Door beide partijen werden heldendaden verricht en wreedheden begaan. Het werd een bloedige strijd zoals nooit tevoren.” (88)
- “Midden in de opstand werd ik door een granaat ernstig gewond. (...) ik had genoeg van mijn daden, het was zinloos geworden. Het was een zinloze bezigheid geweest. Om een zinloosheid te wreken had ik zinloosheid bedreven!” (94)
- Zelfmoord overwogen. “Niets is schandelijker dan te leven om maar te leven. Zoiets was beneden mijn waardigheid. Maar als ik dan toch zelfmoord moet plegen, dacht ik, laat ik dan deze daad verheffen boven de lafheid en laagheid die haar omringt. (...) De zelfmoord moest zin hebben, wilde zij menswaardig zijn.” (96–97)
Lees ook:
Leesimpressie: In wat voor land leef ik eigenlijk? door Karin Amatmoekrim
Leesimpressie: Naar zachtheid en een warm omhelzen door Adriaan van Dis
