Het DRONGO talenfestival was jarenlang een begrip in Nederland: een tweedaags festival met lezingen, workshops en een informatiemarkt over de impact van taal. De coronacrisis dwong directeur Maaike Verrips en haar team tot herbezinning. Na het onverwachte succes van de online editie van 2021 is nu gekozen voor een digitaal platform over meertaligheid. Hier kunnen taalprofessionals en andere belangstellenden voortaan het hele jaar rond terecht.
Maaike, tijdens de “soft launch” van het nieuwe DRONGO-platform op 7 februari jongstleden stelde je aan alle gasten om te beginnen dezelfde twee vragen. Dus laten wij dat ook maar doen. Welke talen spreek je?
Nederlands, Engels en Spaans en een beetje Frans, Duits en Italiaans.
En wat betekent meertaligheid voor jou?
Mijn belangstelling voor meertaligheid is ontstaan tijdens mijn studie Algemene Taalwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Daar ging het over de verschillen tussen talen, maar ook over de gelijkwaardigheid van talen. Ik schrok toen ik me realiseerde dat ik nooit had beseft dat alle talen even moeilijk zijn. Ik werd me opeens bewust van mijn eigen vooroordeel. Sindsdien ben ik steeds meer gaan inzien hoe groot de invloed is van de kijk die we op taal en taalverschillen hebben. Meertaligheid is een enorm onderschat maatschappelijk verschijnsel, zowel qua omvang (want bijna iedereen is meertalig) als qua impact. Natuurlijk is het leuk om een andere taal te leren; er gaat dan een nieuwe wereld voor je open. Maar aan taal kleeft ook een negatieve kant: het kan een middel tot uitsluiting en ongelijkheid zijn.
Maaike Verrips
Nederland heeft twee officiële talen: het Nederlands en, in de provincie Friesland, het Fries. Daarnaast is Nederlandse Gebarentaal door de wet erkend. Dat lijkt me een overzichtelijke situatie. Hoe kan meertaligheid in Nederland dan toch zo’n belangrijk thema zijn?
Nederland is een klein land met véél buitenland. Daarnaast kent het allerlei streektalen en allerlei nieuwe varianten die vooral in de steden ontstaan. Er wonen veel mensen die talen van elders meebrengen, en dat aantal zal de komende jaren alleen maar toenemen. Daarnaast hebben we te maken met de opmars van het Engels, dat niet alleen wordt gezien als een poort naar de wereld, maar ook als een middel dat in Nederland zelf alles en iedereen met elkaar moet verbinden.
Er wordt vaak gedacht dat migranten binnen drie generaties hun taal verliezen. Maar zo zit de wereld niet meer in elkaar. Dankzij de moderne technologie blijft de verbinding met het land van herkomst veel langer bestaan.
Nederland is dus in de praktijk een meertalige samenleving. Dat raakt ook de politiek. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek is vorig jaar gebleken dat 25 procent van de Nederlanders boven de 15 thuis bij voorkeur een andere taal spreekt. Het wordt nog onvoldoende ingezien hoe wijdverbreid meertaligheid in Nederland is.
Waar kunnen mensen met een anderstalige achtergrond in de Nederlandse samenleving in hun dagelijkse leven tegenaan lopen?
Dat hangt ervan af in hoeverre ze naast hun eigen taal óók goed Nederlands spreken. Mensen die niet goed Nederlands spreken lopen overal tegen barrières aan. Nederlanders begrijpen vaak niet hoe moeilijk het is als je het Nederlands niet echt goed machtig bent. Er is een groot verschil tussen je een beetje kunnen redden en echt taalvaardig zijn.
Mensen die Nederlands proberen te leren vertellen vaak dat ze nauwelijks kans krijgen om te oefenen. Nederlanders hebben de neiging op het Engels over te schakelen zodra iemand een beetje anders praat dan zij verwachten. Zelfs Vlamingen worden in Nederlandse winkels in het Engels aangesproken!
Vorig jaar constateerde het VN-Comité inzake de uitbanning van rassendiscriminatie dat er in Nederland taaldiscriminatie plaatsvindt. Zo komt het in het primair onderwijs nog veel voor dat kinderen verboden wordt om op school hun eigen taal te gebruiken. Kinderen worden gestraft voor het spreken van hun moedertaal! De Nederlandse regering heeft dan ook de opdracht gekregen dit aan te pakken.
Ook in de zorg en in het contact met gemeente en overheid zijn er in de praktijk bijna geen voorzieningen om mensen te ondersteunen om in andere talen vragen te stellen of hun verhaal te kunnen doen. Dat leidt tot ernstige problemen, zoals gezondheidsschade, kinderen die worden meegenomen om te tolken in de gezondheidszorg, hoge sterfte rond de geboorte, incidentie van allerlei problemen bij bevallingen. Het heeft lang geduurd voor de corona-informatie ook in andere talen verspreid werd. Het initiatief komt in zo’n geval vaak uit de steden.
Kun je nog even kort de voorgeschiedenis van het nieuwe DRONGO-platform schetsen?
DRONGO was de laatste jaren een festival met een breed programma rondom taal. Daar kwam in de loop van twee dagen een paar duizend man op af. Ze ontmoetten er allerlei mensen van buiten hun eigen bubbel die ook met taal bezig waren. Zo’n brede ontmoetingsplek vond je elders niet.
Maar het oude DRONGO had twee nadelen. Het was kwetsbaar, want als het die twee dagen regende of de treinen staakten, dan bleven de bezoekers weg en slaagden we er niet in om mensen met elkaar in contact te brengen. Ten tweede was de insteek zo breed dat het lastig uit te leggen was wat je er precies kon vinden en waarom je erheen moest.
Dus we hadden aan de ene kant behoefte aan meer verschillende manieren om verbindingen te maken, en aan de andere kant ook aan iets meer focus. Dat heeft tot veel gesprekken, nadenken en wandelingen met de hond geleid. We hebben ook onderzoek gedaan onder onze bezoekers en partners. We hebben een jaar de tijd genomen om te kijken wat de beste stap voorwaarts zou zijn en waar onze meerwaarde zat. Uiteindelijk hebben we besloten om dat ene evenement los te laten en onze communicatie het hele jaar door te doen. Daarbij wilden we voortaan de focus leggen op dat wat volgens ons de drijvende kracht is achter veel wat op taalgebied gebeurt: de meertaligheid van de samenleving.
De pandemie heeft ons geholpen te zien welke mogelijkheden er nog méér waren dan de oude festivalgedachte. We waren in 2020 nog maar net begonnen met de voorbereiding van het volgende festival toen corona toesloeg. Het voelde op dat moment prematuur om over te stappen naar een online evenement. We deden dat ook best wel met tegenzin. Maar later waren we er heel enthousiast over. We merkten dat we wereldwijd een veel breder publiek konden bereiken. Zo kregen we reacties uit Zuid-Afrika, Suriname en de Antilliaanse eilanden. Terwijl het Nederlandse publiek ook bleef komen.
Op welke thema’s gaat het vernieuwde DRONGO zich richten?
We willen meertaligheid in de volle breedte behandelen. Welke plek heeft het Nederlands in een meertalige samenleving? Wat is de impact van meertaligheid in de zorg en het onderwijs? Welke initiatieven zijn er om er op een goede manier mee om te gaan? En wat doen we met het Engels; welke rol kan dat krijgen?
Het eerste jaar zullen we vooral aandacht besteden aan meertaligheid bij jonge kinderen. Daar is in Nederland en Vlaanderen veel om te doen. Er zijn allerlei nieuwe plannen, initiatieven en onderzoeken waaraan we als DRONGO een platform willen bieden.
Wat staat er allemaal op het nieuwe DRONGO-platform?
Om te beginnen artikelen. Die schrijven we als redactie in principe zelf, maar we hopen dat we ook suggesties uit het veld krijgen.
Daarnaast een agenda, met alle online en offline evenementen die voor onze doelgroep relevant zijn. Iedereen die iets organiseert kan zijn of haar evenement in de agenda zetten. Je kunt heel makkelijk en gratis je eigen evenement toevoegen. We kunnen de events zelf ook faciliteren, gratis of tegen een kleine vergoeding; dat hangt ervan af hoeveel ondersteuning je wilt. We willen met dit platform alles wat er gebeurt bundelen en ondersteunen, om op die manier een nieuwe beweging te vormen en te voeden.
Ten derde organiseren we zelf evenementen, online én fysiek. Die zullen voor een deel op het platform plaatsvinden; ze kunnen daar ook later teruggekeken worden. We hebben allerlei mogelijkheden om met partners samen evenementen te organiseren of om partners te ondersteunen bij hun evenementen. Zo organiseerden we in februari bijvoorbeeld een ontmoeting over taal en mensenrechten en we droegen bij aan een webinar over Internationale Moedertaaldag.
Er is een prikbordfunctie waar je oproepjes kunt plaatsen. En tot slot hebben we zogenaamde partnerpagina’s. Iedere organisatie die zich met meertaligheid bezighoudt, kan een pagina aanmaken (het eerste half jaar gratis en daarna tegen een bescheiden bedrag) waarop je best veel informatie kwijt kunt over wat je te bieden hebt. Zo proberen we een online marktplein te creëren.
Wat is de doelgroep?
De doelgroep is iedereen die zich bezighoudt met meertaligheid, met een lichte focus op professionals. Vooralsnog ligt de focus op Nederland. Maar er staan allerlei dingen op de site die voor mensen in het buitenland ook interessant zijn. En ik weet dat er in Nederland ook belangstelling bestaat voor wat er in Vlaanderen, Zuid-Afrika en Suriname gebeurt.
Een van de sprekers vertelde tijdens de “soft launch” van het platform op 7 februari dat er steeds meer beroepsmogelijkheden zijn voor taalprofessionals. Hoe ziet de arbeidsmarkt eruit? Waar zijn er nieuwe banen te vinden?
Dat weten we niet precies, omdat er nooit iets geteld wordt. Het is ook lastig om de taalsector in beeld te brengen. Maar wat we wel weten, is dat door de globalisering en de technologische ontwikkeling de arbeidsmarkt voor taalprofessionals explosief groeit en snel verandert. Er wordt veel geïnvesteerd in taaltechnologie, en die investering genereert nieuw werk. Ander werk dan waar jij en ik voor opgeleid zijn, maar niettemin: werk. De vraag naar vertalers en communicatiemedewerkers neemt alsmaar toe. Je zou verwachten dat ook de instroom van al die mensen uit het buitenland tot een behoefte aan meer taalprofessionals moet leiden. Al vrees ik dat er waar dat nodig is, nog te weinig in wordt voorzien.
DRONGO gaat ook evenementen organiseren. Kun je daar iets meer over vertellen?
Er zijn nu een paar concrete plannen, ook voor evenementen die we samen met partners gaan doen. Van sommige evenementen wil je het liefst dat ze fysiek plaatsvinden. Maar tegelijk is er een behoefte om dingen gewoon even online te doen of ze later terug te kijken. De verwachting is dat de verhouding tussen fysiek en online zal veranderen en dat er, ook als de coronaperiode voorbij is, nog steeds een zekere online aanwezigheid blijft bestaan. Mensen maken nieuwe afwegingen. Wat wordt, in deze nieuwe setting, de meerwaarde van fysieke evenementen? Voor contact maken buiten je eigen bubbel heeft online ook voordelen. We gaan een ander soort ontmoetingen krijgen. We gaan de ontwikkelingen goed volgen en ook dingen uitproberen. Verder ben ik van plan om werkbezoeken te organiseren waarbij mensen bij elkaar kunnen kijken. Een congresje, een festivalletje... Maar geen jaarlijkse tweedaagse happening meer.
Het feit dat we nu het hele jaar door aanwezig zijn geeft ons veel meer ruimte. We kunnen beter voeling houden met onze doelgroep. Wat speelt er, waar zouden ze meer over willen weten? Daar kunnen we voortaan op inspelen met een artikel, een webinar of een groter evenement, online of offline. We kunnen meer schalen, mee inspelen op de actualiteit. Dat past binnen onze filosofie van het voeden van een beweging die nu nog niet veel samenhang kent, terwijl er wel op veel plekken mensen met meertaligheid bezig zijn. Deze mensen willen we met elkaar verbinden en hun gevoel van gezamenlijkheid voeden.
Je noemde het een “soft launch”; er kan dus nog een en ander veranderen. Hebben jullie nog verdere plannen en ambities die met verloop van tijd uitgewerkt zullen worden?
Aan het begin van het jaar moesten we nog steeds rekening houden met een zoveelste lockdown. Met de soft launch hebben we de site alvast gelanceerd, maar er komt later ook nog een feestelijk evenement. De eerste reacties zijn enthousiast. Nu moeten we ervaren hoe het bevalt en eventuele bijstellingen doen.
Voor de korte termijn willen we ons dus toeleggen op meertaligheid bij jonge kinderen. Daar willen we vrij snel concrete invulling aan geven. Maar daar blijft het niet bij want we willen ook al snel andere aspecten van meertaligheid onder de aandacht brengen.
Lees ook:
Buro: IG
