Er komt een einde aan het experiment met zogenaamde “wilde natuur” in het Oostvaardersplassengebied. Op woensdag 11 juli heeft het bestuur van de provincie Flevoland besloten dat het aantal heckrunderen, konikpaarden en edelherten dat in het gebied rondloopt vóór de winter drastisch moet worden verminderd. Zo moet een herhaling van het drama dat zich afgelopen winter in het gebied afspeelde, voorkomen worden. Toen zijn er 3226 grote grazers doodgegaan. Een deel kwam om door voedselgebrek. Maar het merendeel werd afgeschoten om de dieren verder lijden te besparen.
“De Oostvaardersplassen” is een natuurgebied dat is ontstaan na de drooglegging van de Flevopolders (1950-‘68). Het ligt tussen Almere en Lelystad en beslaat zo'n 5600 hectare. De Oostvaardersplassen is als natuurgebied van internationaal belang omdat er veel vogels overwinteren. Ruim vijfentwintig jaar geleden zijn er in het gebied echter ook groepen heckrunderen, konikpaarden en edelherten uitgezet: de zogenaamde “grote grazers”. Deze moesten zich op natuurlijke wijze gaan ontwikkelen. Zonder menselijk ingrijpen, dus. Dat betekende onder meer dat er in strenge winters niet werd bijgevoerd en dat de kadavers van dode dieren niet werden weggehaald.
De grote grazers hadden het in de Oostvaardersplassen aanvankelijk zo goed, dat de kuddes steeds verder uitdijden en het gebied overbegraasd raakte. Ecologen zagen de toenemende sterfte onder de grazers in de wintermaanden dan ook als een correctie door de natuur zelf. Zo zou het aantal grote grazers vanzelf worden gereduceerd tot een hoeveelheid die het gebied aan kon.
Maar leg dat maar eens uit! De beelden van uitgemergelde dieren op een kale vlakte vol kadavers leidden tot grote maatschappelijke onrust. De Oostvaardersplassengebied, ooit bejubeld als het enige stuk “wilde natuur” van Nederland, werd nu als een “concentratiekamp voor dieren” beschouwd. Gewone burgers (dierenvrienden, niet per se activisten) die het lijden van de dieren niet meer konden aanzien, voelden zich gedrongen hooi over de omheining van het gebied te gooien om de dieren bij te voeren. Ook werden er gaten in het hek geknipt, waardoor er herten op de snelweg belandden en er onverantwoorde situaties ontstonden, met gevaar voor mens én dier.
Konikpaarden in het Oostvaardersplassengebied in betere tijden (Foto: EM Kintzel, I Van Stokkum (Eigen werk) [CC BY-SA 3.0 of GFDL], via Wikimedia Commons)
In april kwam een commissie onder leiding van oud-minister van Landbouw Pieter van Geel met een adviesrapport. Op basis van dit rapport heeft het provinciebestuur van Flevoland nu gekozen voor een nieuw beleid dat zowel de natuur als de recreatiemogelijkheden in de provincie ten goede moet komen. Het aantal grote grazers moet terug van ongeveer 2600 naar 1100 stuks (160 runderen, 450 Konikpaarden en 490 edelherten). Vanaf 2019 moet de populatie op maximaal 1500 grote grazers gehouden worden. Als het terrein niet langer wordt kaalgevreten door de grote grazers, is er een kans dat er een meer afwisselende plantengroei in het gebied terugkomt. Daarnaast zal 500 hectare land “vernat” (onder water gezet) worden en wordt 300 hectare opnieuw beplant. Door deze maatregelen zal het gebied hopelijk weer aantrekkelijker worden voor vogels en zal het zijn primaire functie als vogelreservaat terugkrijgen. Voor het nieuwe beheer is een extra investering van ongeveer 15 miljoen euro nodig, verspreid over een aantal jaren.
De huidige populatie grote grazers moet dus meer dan gehalveerd worden. Het aantal heckrunderen kan blijven zoals het nu is. Er moeten zo’n 150 konikpaarden weg, maar de provincie Flevoland is vol vertrouwen dat hier een andere bestemming voor gevonden kan worden, hetzij in Nederland hetzij in het buitenland. Een probleem vormen de circa 980 edelherten die zouden moeten verdwijnen. Volgens deskundigen is het heel lastig om die te vangen en naar een nieuwe bestemming te vervoeren. Dat veroorzaakt bij de dieren zelf zo veel stress, dat ze de reis waarschijnlijk niet overleven. Het zou dus beter voor de dieren zijn om ze af te schieten.
Volgens gedeputeerde Harold Hofstra, die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de plannen, zal er nog wel gezocht worden naar een andere oplossing, maar moet die zoektocht niet te lang meer duren. Cynici gaan ervan uit dat het lot van de edelherten al bezegeld is.
De vraag is echter of het echt zo snel zal gaan. Verschillende politieke partijen en andere organisaties hebben aangekondigd naar de rechter te stappen. En ze maken een kans, want het idee om 980 herten af te schieten is in strijd met de zorgplicht die Staatsbosbeheer (de organisatie die verantwoordelijk is voor het natuurgebied) voor de dieren in de Oostvaardersplassen heeft.
Tijdens de vergadering van woensdagavond werden overigens nóg twee moties aangenomen. De eerste was een opdracht om de mogelijkheid te onderzoeken de aanwas van dieren in de Oostvaardersplassen met anticonceptie te reguleren. Ten tweede werd er een motie aangenomen waarin staat dat het bijvoeren van de dieren in het gebied ook in de toekomst mogelijk blijft.
- Kijk hier het eerste deel van de driedelige tv-bewerking van de bekroonde documentairefilm De nieuwe wildernis over het Oostvaardersplassengebied (2013).
Lees ook
Buro: IG