Bekroonde Vlaamse skrywers Rachida Lamrabet en Miriam van Hee is tans in Suid-Afrika vir hul Jakes Gerwel Stigting-skrywersresidensie by Paulet Huis in Somerset-Oos.

Dit is die eerste keer dat daar so ’n samewerkingsooreenkoms tussen ’n literatuurhuis in België (Passa Porta, ’n internasionale literatuurhuis in Brussel) en ’n Suid-Afrikaanse organisasie gesluit word.

Die Jakes Gerwel Stigting se eerste buitelandse gaste voltooi die skrywersresidensie saam met Suid-Afrikaanse skrywers Chase Rhys en Denver Breda.

Menán van Heerden gesels met Rachida Lamrabet oor haar werk en aktivisme.

Rachida Lamrabet (Foto: Koen Broos, huisfotograaf [CC BY 2.5 nl], via Wikimedia Commons)

Rachida, jy skryf oor mense wat kultureel tussen twee wêrelde leef en beweeg. Wat inspireer jou skryfwerk rondom identiteit?

Mijn boeken gaan inderdaad over identiteit, maar is ook een poging om de vergeten geschiedenissen van mensen van kleur in Europa een plek te geven in ons collectief narratief. Al te vaak is er een blinde vlek in onze geschiedenis en in de verhalen die we elkaar vertellen wanneer het gaat over de zogenaamde andere. Die verhalen krijgen geen plek in de “canon” of veel te weinig en ik onderneem een poging om die genegeerde, vergeten en onderbelichte geschiedenis en verhalen hun rechtmatige plaats te laten innemen. Het is een poging om te corrigeren, aan te vullen, om er uit te leren en om niet te vergeten.

Jy het in 2017 ’n kortfilm Deburkanisation gemaak. Vertel vir ons meer (ook oor jou essay in reaksie op die polemiek rondom Zwijg, allochtoon!).

In 2016 aanvaardde ik een schrijfopdracht van het Goethe Instituut in Washington en de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS, Brussel). Wereldwijd werd aan een aantal schrijvers en theatermakers gevraagd om een toneelstuk van vijf minuten te maken over het concept “Privacy” voor het zogenaamde “Plurality of Privacy in 5 Minutes Play”. (https://www.goethe.de/ins/us/en/kul/sup/p3m.html)

Dit artistieke project sprak mij erg aan omdat het een uitdagende gedachte was na te gaan wat die pluraliteit van de privacy was en hoe die zich, in onze superdiverse samenlevingen, manifesteerde.

Voor mij, als juriste en als schrijfster, gaat privacy ook over de autonomie die het individu heeft om te beslissen wat ze wel of niet toont, ontsluit, publiek maakt.

Ik liet me inspireren door de Belgische strafwet van 2011 die een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende sluiers instelde. In België krijg je een boete of een gevangenisstraf wanneer je op straat komt met zo een sluier. Alleen strikt orthodoxe moslima's dragen zo een sluier, in België gaat het over amper 200 vrouwen. Dus twee keer niks. Privacy, net als het recht op vrije meningsuiting en het recht op geloof, zijn mensenrechten. Alleen zijn die mensenrechten nu niet meer zo duidelijk nu ook niet-Westerlingen zich erop beroepen, nu ook moslims vragen dat hun mensenrechten worden gerespecteerd. Je ziet dan dat er wetten gemaakt worden die een uitzondering op die mensenrechten mogelijk maken. De Boerkawet is zo een uitzonderingswet.

De vraag die mij intrigeerde was hoe privacy, en al die andere mensenrechten, er uitzien in een samenleving waar verschillende culturen en levensopvattingen naast elkaar leven?

Naar aanleiding van Deburkanisation deed het weekblad KNACK een interview met mij op 21 maart 2017 waarin ik zei dat ik niet voor het dragen van de boerka was, maar wel tegen een wet ben die het dragen van de boerka bestraft. 

Er is toen heel veel politiek protest gekomen op mijn artistiek project en op dat interview en ik werd ontslagen. Daarop schreef ik Zwijg Allochtoon! omdat men mij, als schrijfster van kleur, de mond wilde snoeren.

Wat dink jy is die grootste kwessies in België en Nederland rakende migrante en rassisme (en ook vroue)?

Ik denk dat de grootste uitdaging van Vlaanderen is dat zij zich wat minder verkrampt moeten gaan gedragen als het over de diverse samenleving gaat. Dat zij dat idee dat je alleen maar van “ons” kan zijn als je de juiste huidskleur, de juiste opvattingen en de juiste goden aanbidt, moeten loslaten. Vlaanderen gaat anders heel erg ongelukkig worden. Vlaanderen is niet alleen van de bloed en bodem Vlamingen, Vlaanderen is van al haar burgers en inwoners. Dat is de grootste uitdaging, dat ze zich niet langer laten wijsmaken dat het vroeger beter en witter was. Dat is een grote leugen die mensen ziek maakt van nostalgie.

Jy skryf ook toneelstukke. Vertel vir ons meer.

Ik heb Dihya geschreven, een toneeltekst over een getroubleerde moeder/dochter relatie. Het gaat over een dochter die heel erg idealist is en een activiste die de wereld wil verbeteren en die gaandeweg radicaler wordt in haar strijd.

..........

Rachida Lamrabet is ’n Vlaamse skrywer van Marokkaanse afkoms. Sy het tot onlangs nog as prokureur vir die Sentrum vir Gelyke Geleenthede en Teenstand teen Rassisme gepraktiseer, maar skryf nou voltyds. Haar eerste roman Vrouwland is in 2007 gepubliseer en bekroon met die Vlaamse Debuutprys.

Lees ook

Jakes Gerwel Stigting-skrywersresidensie: ’n onderhoud met Vlaamse skrywer Miriam Van hee