Foto van Wannie Carstens: Naomi Bruwer
Leerstoel Zuid-Afrika (UGent) en het Gents centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika
Nieuwsbrief (januari-mei 2018)
Leerstoel Zuid-Afrika
Op advies van de onderzoeksgroep Gents centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika (UGent) is de opvolger van professor Hein Willemse (Universiteit van Pretoria) voorgedragen aan de commissie gastprofessoren en de faculteitsraad. Professor Wannie Carstens, een van de medeoprichters van de Gentse Leerstoel “Zuid-Afrika: talen, literaturen, cultuur en maatschappij” en buitengewoon hoogleraar (met emeritaat) van de Noordwes Universiteit (Potchefstroomkampus), heeft de voordracht aanvaard. Na de beslissing van de faculteitsraad wordt Wannie Carstens aangesteld als deeltijds gastdocent voor de periode oktober-december 2018. Hij zal colleges aanbieden op het gebied van de Afrikaanse taalkunde en taalverwerving in het bachelorvak “Afrikaans: taal- en letterkunde” én zes seminaries over de Afrikaanse taalkunde in het nieuw opgerichte mastervak in de opleiding Taal- en Letterkunde: “Talen en literaturen van Zuid-Afrika” (academiejaar 2018-2019). In dat vak worden talen en literaturen in Zuid-Afrika bestudeerd in dialoog met het Afrikaans. Naast de taalkundige component bevatten beide opleidingsonderdelen een even ruim aanbod op het gebied van de Afrikaanse letterkunde.
In de marge van de leerstoel heeft de onderzoeksgroep de dichter, criticus en vertaler Daniel Hugo uitgenodigd als “vertaler in residentie”. Van 1 oktober tot 30 november 2018 verblijft Daniel Hugo aan de Universiteit Gent en hij presenteert lezingen over de vertaling van teksten van Nederlandstalige auteurs naar het Afrikaans (http://www.knack.be/nieuws/belgie/laten-we-vanuit-vlaanderen-blijvend-onze-schrijvers-promoten-in-zuid-afrika/article-opinion-930993.html). Er zijn daarnaast gastcolleges voorzien voor beide opleidingsonderdelen “Afrikaans: taal- en letterkunde” én “Talen en Literaturen van Zuid-Afrika”. In december reist Daniel Hugo door naar het Vertalershuis in Amsterdam.
Colloquia
Op 5 en 6 oktober 2018 heeft het vijfde colloquium Afrikaans plaats aan de Universiteit Gent. Zoals elk academiejaar worden taal- en letterkundige sessies aangeboden. De tweedaagse conferentie zet voor de letterkunde in op het fenomeen van de transnationale literaire relaties tussen Nederland, België en Zuid-Afrika en de rol van de culturele bemiddelaars en teksttransmissie. Keynote-sprekers zijn prof. Louise Viljoen (Universiteit Stellenbosch) en de schrijfster Bettina Wijngaard. In 2019 zal Ronelda Kamfer onze gastauteur zijn. Voor de taalkundige component wordt de Afrikaans Grammar Workshop aangeboden in samenwerking met het Virtuele Instituut vir Afrikaans (Viva), University of Michigan en het Meertens Instituut. Keynotesprekers zijn Theresa Biberauer (University of Cambridge) en Bertus van Rooy (Noordwes Universiteit) (http://www.afrikaans.ugent.be/colloquium/call-for-papers/).
Van 12 tot 14 september organiseert het departement Afrikaans en Nederlands van de Universiteit Stellenbosch ter gelegenheid van haar eeuwfeest het congres van de Afrikaanse Letterkundevereniging (ALV). De schrijversfocus is gericht op Antjie Krog. Verder wordt ingezet op “Die vele raamwerke van die Afrikaanse literatuurwetenskap” (https://www.ivn.nu/congressen/oproep-vir-referate-alv-kongres-2018-62). Namens de Gentse onderzoeksgroep zetelt Yves T’Sjoen in het organiserend comité van de studiebijeenkomst.
Buitenlands gastdocentschap
Op de expertise van de onderzoeksgroep wordt almaar vaker een beroep gedaan. Na passages in Praag en Brno (Tsjechië) was het dit voorjaar de beurt aan Boedapest. Omdat Jacques van Keymeulen vanwege gezondheidsredenen noodgedwongen verstek moest geven, heeft Wannie Carstens de honneurs waargenomen in Hongarije. Carstens en Yves T’Sjoen hebben gastcolleges aangeboden op het gebied van de Afrikaanse taal- en letterkunde aan de gereformeerde Károli-universiteit van Boedapest. Naast taalgeschiedenis en taalverwerving is in het letterkundige deel aandacht besteed aan de betekenis van de Sestigers in de ontwikkeling van de Afrikaanse literatuur en aan aanknopingspunten met Europese literaire en filosofische tendensen na de Tweede Wereldoorlog. Inmiddels zijn de voorbereidingen getroffen om naast het contract met Károli ook een bilateraal raamakkoord af te sluiten met de Loránd Eötvös-universiteit (ELTE) in Boedapest. In het najaar van 2018 wordt alvast gestart met een blokcursus over Afrikaanse literatuur. Later komt de Afrikaanse taalkunde aan bod binnen de raamovereenkomst. Jacques van Keymeulen gaf een gastcollege over het Afrikaans aan de Universität Zürich.
Privébibliotheek van Fanie Olivier
De voorbije maand is het transport vanuit Durban met de boeken-, tijdschriften- en dvd-collectie van Fanie Olivier in Gent terechtgekomen (http://www.litnet.co.za/kostbare-boekenschenking-afrikaanse-letteren-aan-de-universiteit-gent/). De imposante boekenverzameling is inmiddels globaal beschreven door twee studenten-stagiairs in de Faculteitsbibliotheek Letteren en Wijsbegeerte. De schenking betekent een aanzienlijke aanwinst voor het fonds Afrikaanse letterkunde, en bij uitbreiding voor de geschiedenis van Zuid-Afrika, en bevat ook tal van Engelstalige Zuid-Afrikaanse publicaties. De verzameling zal het voor studenten en onderzoekers mogelijk maken met behulp van de primaire bronnen diepgaander onderzoek te verrichten en de Afrikaanse literatuur nog breder te verspreiden. Samen met de Ernst van Heerden-collectie van het Poëziecentrum, in het najaar precies twintig jaar geleden opgericht (nadere berichtgeving volgt nog), beschikt de stad Gent naast de collectie van het Zuid-Afrikahuis (Amsterdam) over de ruimste Zuid-Afrikaanse boekencollectie buiten Zuid-Afrika. Op de plek waar het coördinerende onderzoekscentrum voor het Afrikaans en Zuid-Afrika is gevestigd, in de schoot van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte (Universiteit Gent), beschikken belangstellenden voor het Afrikaans over duizenden primaire bronnen met betrekking tot de Afrikaanse literatuur, Zuid-Afrikaanse politiek, maatschappij en cultuur. Ter gelegenheid van de schenking organiseerde de Faculteitsbibliotheek op voorstel van de bibliothecaris Paul Buschmann en dankzij de aanzienlijke bijdrage van de Gentse studenten Dora Scott en Anne-Sophie Rouckhout een kleine expositie met kleinoden en preciosa in Fanie Oliviers’ legaat aan de universiteit. Tijdens het colloquium in oktober wordt aandacht besteed aan de boekencollectie. Ook Fanie Olivier zal bij die academische gelegenheid te gast zijn.
Lezingen en ontmoetingen
De onderzoeksgroep is daarnaast actief op het gebied van de organisatie van lezingen en interviews. Vrijwel maandelijks komt de Leeskring Zuid-Afrika samen, met in het voorjaar een hommage aan Karel Schoeman (lezingen door Eep Francken op 29 maart en Rob van der Veer op 3 mei), en er zijn de Filmavonden Zuid-Afrika. De Leeskring bestaat bij de gratie en met de financiële steun van de Vlaams-Zuid-Afrikaanse Cultuurvereniging en de heer Frank Judo. Beide initiatieven zijn geïnstigeerd en worden in goede banen geleid door Laura Engels. In opdracht van De Nieuwe Liefde en organisator Mirjam van Hengel verzorgde Yves T’Sjoen op 21 januari, tijdens een namiddagbijeenkomst met en over Breyten Breytenbach, een lezing in Amsterdam (http://denieuweliefde.com/programma/poezie-breyten-breytenbach/). Op 21 april was de Zuid-Afrikaanse onderzoeksjournaliste Marianne Thamm te gast in Bibliotheek De Krook in Gent op initiatief van het Gents Afrika Platform en Annelies Verdoolaege. Na een inleiding door Tom Lanoye vond een geanimeerd gesprek plaats met Thamm, hier onder andere bekend van haar scherpzinnige artikels op de nieuwssite van de Daily Maverick, over de Nederlandse vertaling van haar boek De ondraaglijke blankheid van het bestaan (https://www.ugent.be/nl/agenda/1521810387466). Op 8 mei sprak Hermann Wittenberg (UWK) op voorstel van de collega’s Stef Slembrouck en Gert Buelens, voor de Literary Studies Workshop over “The Visuality of J.M. Coetzee” (http://www.letterkunde.ugent.be/nl/literary-studies-workshop). Alle lezingen zijn druk bijgewoond door collega’s, studenten en andere belangstellenden.
Met Marieta Nel (freelance redacteur) en Sylvia de Wet (directeur), vertegenwoordigers van LAPA Uitgewers (Lees Afrikaans Praat Afrikaans), met hoofdkantoor in Johannesburg, vond een bijzonder constructief gesprek plaats. Het initiatief voor een ontmoeting in Gent is genomen door Ingrid Glorie. Binnenkort (in september) wordt in Kaapstad en Johannesburg verder gepraat over samenwerking. Ook met Tuin van Digters in Wellington (directeur Francois Lötter) en het schrijvershuis van de Jakes Gerwel-stigting, dat binnenkort in het Oost-Kaapse Somerset-Oos opent (uitvoerende directeur Theo Kemp), hebben gesprekken plaats om Nederlandstalige schrijvers af te vaardigen. Het onderzoekscentrum bracht de contacten met het Poëziecentrum en het Vlaams Fonds voor de Letteren tot stand.
Afrikaans op de middelbare school
Marc le Clercq en Joris Cornelissen zetten onlangs een project op met als doelstelling in het middelbaar onderwijs van Nederland en Vlaanderen, in het vak Nederlands, weer aandacht te vragen voor taalvariëteiten van het Nederlands. Noties van Caribisch-Nederlands, Surinaams-Nederlands en ook van de zustertaal Afrikaans kunnen het taalbewustzijn van leerlingen aanscherpen en hun blik op taal en wereld verruimen. Er is een “resonance”-groep samengesteld (Kenneth Bouman, Frank Judo, Eric Mijts en Yves T’Sjoen), waarin de onderzoeksgroep is vertegenwoordigd. Over Afrikaans op de middelbare school is hier alvast een mening vertolkt: http://www.litnet.co.za/afrikaans-op-school-nederland-en-vlaanderen/. Op 30 maart vond in de faculteit een eerste vergadering plaats waarin opzet en doelstellingen van het initiatief zijn besproken. In Zuid-Afrika is in de pers (Beeld en Die Burger) bericht over dat voornemen. Ook het tijdschrift Neerlandia van het Algemeen Nederland Verbond besteedt voortaan meer gerichte aandacht aan de Afrikaanse literatuur. In de redactie van Neerlandia is de onderzoeksgroep voortaan gerepresenteerd.
Writer in Residence
Op voorstel van Kurt Defrancq en Yves T’Sjoen heeft het Bestuurscollege van de Universiteit Gent het budget goedgekeurd om vanaf 2019 te starten met het project Writer in Residence. Ten aanzien van het rectoraat is voorgesteld als eerste internationaal gerenommeerde schrijver een Zuid-Afrikaans auteur te engageren ter gelegenheid van de enige leerstoel in de faculteit Letteren en Wijsbegeerte: de leerstoel Zuid-Afrika. De gesprekken met John M. Coetzee zijn al in een gevorderd stadium. Nog onder voorbehoud zal Coetzee de eerste residentiële gastauteur zijn aan de UGent. De gastschrijver verzorgt enkele voordrachten en schrijft vooral in de rust van Woning Van Wassenhove (Sint-Martens-Latem) aan zijn literaire oeuvre. Voor het culturele prestige van de UGent zal de aanstelling van John M. Coetzee (onder voorbehoud) bijzonder belangrijk zijn. Daarenboven wordt de focus weer gericht op Zuid-Afrika.
Parafernalia
Gezien de respons op het boek Rakelings, aangeboden ter gelegenheid van de oprichting van de Leerstoel Zuid-Afrika in Gent dankzij de financiële inbreng van de onderzoeksgroep, verschijnt na de zomer in beperkte oplage een tweede druk.
In de Arkbrochure 2018 (Arkcomité en De vrienden van De Zwarte Panter, Antwerpen), uitgegeven ter gelegenheid van de uitreiking van de Arkprijs van het Vrije Woord aan PEN Vlaanderen (9 mei 2018), schreef Yves T’Sjoen een bijdrage over contacten met PEN Afrikaans en het incident naar aanleiding van de censuur van kunstwerken (o.a. van Breyten Breytenbach) op de campus van UCT. Ook andere betreurenswaardige beslissingen van de Kaapse universiteit, inzake accreditatie van onderzoekers en de mogelijkheid internationale colloquia bij te wonen, worden in die bijdrage gecontextualiseerd.
In de eerste week van oktober 2018 bezoekt Prof Rik van de Walle, rector van de UGent, Zuid-Afrika samen met een delegatie van de universitaire gemeenschap. Bij die gelegenheid worden gesprekken gevoerd met rectorale teams van zusterinstellingen in Zuid-Afrika en zal worden nagegaan in hoeverre nieuwe samenwerkingsovereenkomsten kunnen worden gesloten.
Op 26 november zal de vijfde Mandelalezing plaatsvinden aan de Universiteit Gent. Onder de titel “Nelson Mandela – The Legacy” zal Zelda la Grange het hebben over haar jarenlange nauwe samenwerking met President Mandela, en zijn nalatenschap in Zuid-Afrika en daarbuiten.
De eerste nieuwsbrief (oktober 2017 - januari 2018) kan hier worden gelezen: https://voertaal.nu/leerstoel-zuid-afrika-ugent-en-het-gents-centrum-voor-het-afrikaans-en-de-studie-van-zuid-afrika-nieuwsbrief-oktober-2017-januari-2018/
Yves T’Sjoen, mede namens Timothy Colleman, Jacques van Keymeulen en Annelies Verdoolaege (dagelijks bestuur van het Gents Centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika, UGent).
Lees ook
Buro: NM
