De achterstraten
Perhat Tursun
Een roman uit Xinjiang
Oorspronkelijke titel: The Backstreets (2022)
Inleiding: Darren Byler
Vertaald door: Irwan Droog
Amsterdam: Uitgeverij Jurgen Maas
2023
192 blz.
Een beklemmende roman over een naamloze Oeigoerse man die naar de ondoordringbare Chinese stad Ürümqi komt nadat hij een tijdelijke baan gevonden heeft in een overheidskantoor.
- Geschreven in 1990–1991, herzien in 2005 en voltooid in 2015.
- De Oeigoerse schrijver werd in 2018 gearresteerd en (vermoedelijk) veroordeeld tot 16 jaar gevangenisstraf. “De kern van het verhaal draait om zijn niet-aflatende strijd tegen zijn naderende sociale dood.” (29)
- “De achterstratenis zijn eerste fictionele tekst in Engelse vertaling.” (20)
- “De wereld zal misschien nooit kennismaken met de vijf onvoltooide romans waaraan hij werkte.” (20)
- JM Coetzee typeerde De achterstratenals “moedig en hartverwarmend”. Moedig lijkt me een zeer terechte kwalificatie.
De vrij uitvoerige inleiding (7–34) is informatief maar in nogal houterig Nederlands weergegeven:
- de staat was gealarmeerd (9)
- terwijl hij zich door het gezelschap bewoog (10)
- de supermarktfrancise (10)
- een blik die even blanco als scherp was (13)
- leefden op het ritme van de schapenkuddes (13)
- contrarevolutionaire sentimenten (14)
- epistemische verschillen (18)
- ik heb de religieuze boeken van elk geloof gelezen (16)
- geen werk met enige autoriteit (27)
- in deze stadse wereld (30).
Fragment dat veelvuldig terugkeert: “Ik ken niemand in deze vreemde stad, dus ik kan onmogelijk iemands vriend of vijand zijn.” (51; 91; 109; 125; 147; 163; 172; 187)
Zeer frequent terugkerend: geuren.
- “Het woord geur komt bijna honderd keer voor, vaak in verband met herinneringen aan het dorp waar hij opgroeide – de schuur vol rapen, schapenmest, zoete drank, de adem van de dochter van de buren – maar ook de geuren van ziekte en dood komen langs (...)” (28).
- “Of we ze nu opmerken of niet, deze geuren bestaan om ons heen. We verspillen ze, ook door ons onvermogen ze op te merken. De verhoogde gevoeligheid van mijn neus gaf me de moed om te leven.” (122–123)
- “Het voelde alsof ik de laatste ademtocht van de aarde was.” (143)
Ook mist en stilte beheersen het leven veelvuldig.
- “Het onophoudelijk geluid van de auto’s was de stilte van de stad. Het was de stilte van de stad, omdat het geluid van de auto’s nooit ophield. Dit soort stilte was angstaanjagender dan echte stilte, omdat deze stilte niet te doorbreken was.” (39)
- “De mist werkte op mijn lichaam in zoals een verdoving inslaat bij een patiënt die plat op de operatietafel ligt, ik verloor langzaam mijn kracht, mijn zintuigen raakten verlamd. Hoe dichter ik de kern van de mist naderde, des te dieper de mist de kern van mijn hoofd in sijpelde. De verdoofde zintuigen van mijn lichaam vermengden zich met de mist en brachten mijn gedachten in een koude, inerte, levenloze, onveranderlijke en schijnbaar onmiskenbaar virtuele staat.” (128)
Ook de worsteling met getallen is een heel vaak terugkerend gegeven (o.a. 29–30; 62).
- “Welke maand is het?Ik kon me niet eens herinneren welk jaar het was. Mijn bewustzijn leek plotseling te vervagen. In welke eeuw leven we nu? Uiteindelijk begon ik geleidelijk aan te vergeten van welk tijdperk ik deel uitmaakte. Ik was verdwaald in de tijd. Het begon me te dagen dat mensen niet alleen in ruimte, maar ook in tijd dakloze bannelingen konden worden.” (94)
- “Voor ons verschilden de vreemde mensen in de stad niet zoveel van de bomen langs de weg. Het enige verschil was dat zij, in tegenstelling tot de bomen, bewogen.” (110)
- “Het verlangen om te vernietigen is eigenlijk een mutatie van het verlangen naar seks.” (113)
- “Iedereen is een dwaler in de ruimte.” (147)
- “Iedereen was een dwaler in het universum, en de concepten roem, macht en respect waren altijd slechts een schaduw die op elk moment zonder waarschuwing kon verdwijnen. (...) Een naam wordt door anderen aan iemand gegeven.” (174–175)
