Het gepassioneerde leven van Hannah Arendt, liefde, vriendschap en de wereld
Joop Berding
Antwerpen / 's-Hertogenbosch: Gompel & Svacina
2024
242 blz.
Een bundel met teksten over de wisselwerking tussen liefde, vriendschap en werk bij Hannah Arendt. Gebaseerd op grondig literatuuronderzoek gedurende 25 jaar, genoteerd in ietwat encyclopedische, soms wat schoolse stijl.
- Slordigheidje: Romein noemde de autobiografie de gevaarlijkste van alle bronnen en niet de biografie (8).
Opmerkelijke passages
- Arendt onderscheidt drie vormen van liefde: (1) amor, de wereldlijke liefde die op verlangen of begeren berust; deze streeft voortdurend naar bevrediging maar bereikt deze nooit en is dus in feite een negatieve kracht; (2) de caritas, dit betreft de liefde voor God die naar Hem streeft en naar paradijselijke vrede verlangt, maar hierdoor in een wanverhouding met de wereld terechtkomt; (3) dilectio (affectie), de naasten-liefde, die de ander vrijlaat en zich niet begerend naar de ander toewendt en daarmee anticipeert op Gods liefde en op die manier een God welgevallige positie in de wereld mogelijk maakt. “Onbaatzuchtige, belangeloze liefde, gemeenschap, naasten, wereld, - en niet te vergeten: het (samen) maken van een nieuw begin vormen de bouwstenen van Arendts interpretatie van het liefdesbegrip bij Augustinus.” (24)
- Martin Heidegger. Op het eerste gezicht. (29–51).
- Eerste overgeleverde brief van Heidegger aan Arendt (Februari 1925). “Beste juffrouw Arendt! Ik moet u vanavond zien en tot uw hart spreken.” (32)
- “Vergeving betekent afzien van wraak, wraak immers, zo formuleert Arendt het, houdt mensen dicht bij elkaar, terwijl vergeving op een radicale manier de gelijkheid van mensen vernietigt. Een andere ‘beweging’, de verzoening kan deze gelijkheid weer herstellen. Vergeving en verzoening zijn daarmee elkaars tegengestelden.” (48)
- Liefde voor mijn vrienden (113–188): Rahel, Karl Jaspers (126–149), Walter Benjamin (149–158), Gerhard/Geshom Sholem (159–174), Mary McCarthy (175–187).
- Jaspers bij 50e verjaardag Arendt (1956): “... jij bent een van de mensen die ik tot de grootste geschenken van deze wereld reken. (...) Jij bent een van de vrouwen die laten zien dat wat Kierkegaard schreef klopte: vrouwen worden mooier met de jaren, dat wil zeggen, in de schoonheid die door alle rimpels en oneffenheden schijnt en des te mooier is omdat zij niet langer berust op de fysieke uitstraling die het geschenk van de jeugd is, en daarom is deze schoonheid heel anders, betrouwbaarder, echter.” (134)
- Over Nederland: “Nederland was erg mooi, niet alleen de magnifieke musea maar ook het land en de mensen.” (139)
- Mary McCarthy over Hans van Mierlo: “a good-looking, slightly too fat, poetical deputee” (177), hoofdpersoon in roman Cannibals and Missionaries (1979) gemodelleerd naar Cees Nooteboom (178).
- Liefde voor kunstenaars en de kunsten (189–201).
- Liefde voor de literaire kunst – dichten over de liefde (203–220).
- Over We Refugees (204–205), over Kafka (207–208).
- “Het gezamenlijk leven in de wereld betekent in wezen dat zich tussen hen die haar bewonen een wereld van dingen bevindt, zoals een tafel zich bevindt tussen degenen die eraan hebben plaatsgenomen; als door elk intermediair worden mensen door de wereld tegelijkertijd verbonden en gescheiden.” (218)
- Samenvattende terugblik op de vele vormen van de liefde en de vriendschap (225–229).
Lees ook:
Leesimpressie: De werelden van Hannah Arendt door Joop Berding
