Hoog spel, de politieke biografie van Shell
Marcel Metze
Amsterdam: Uitgeverij Balans
Mei 2023
632 blz.
Imposante geschiedschrijving. Goed leesbaar en gebaseerd op een grondig en langdurig onderzoek.
Opmerkelijke passages
- Samenvattende beoordeling geschiedenis Shell in één alinea (14–15); over de “starre eigenwijsheid tegenover de antiapartheidsbeweging in de jaren tachtig.” (14)
- Henri Deterding: “macho met beperkte conversatie”, volgens biograaf Paul Hendrix: “Je kon met hem praten over de jacht, over paarden, vrouwen en olie, maar dan hield het wel op.” (31)
- Deterding (1902): “Mijn persoonlijkheid houdt zich niet gemakkelijk op de achtergrond.” (39)
- Gigantische oorlogswinsten in WO I (64–65).
- Openlijke steun Deterding aan anti-Sovjetperscampagne en andere anti-Sovjetactiviteiten (93–100).
- Bewondering Deterding voor Adolf Hitler (105–111); antisemitisme geen onoverkomelijk probleem (125–126).
- Eind 1942: 300 000 Nederlanders werkten in Duitsland, later 400 000. In totaal zes miljoen arbeidskrachten uit bezet Europa. Houding bedrijven veelal volgzaam (182–183).
- Rol Shell bij Politionele Acties: één belang: productie van olie en maken van winst (222–225)
- Oorlogsslachtoffers Shell minstens 5400, bijna 3% van ca. 190 000 werknemers (226). Zuivering: 1940, 70 medewerkers ontslagen vanwege vijandelijke nationaliteit of nazi-sympathie (227). Na de oorlog 50 medewerkers ontslagen in Nederland vanwege collaboratie (227).
Herstelbetalingen dwangarbeiders na de oorlog; Deutsche Shell koos voor kille benadering en wees alle juridische aansprakelijkheid af (242). - Koude oorlog: evacuatieplan voor 3500 functionarissen overheid en bedrijfsleven (245).
- Kartel Zeven Zusters (256–258)
- Arabische pressie/terugtrekking uit Israël (280–283). Vraag aan minister Van der Stoel om sympathie voor Palestijnen (348). Olie-embargo tegen Nederland (343–354). Samenwerking Shell/Nederlandse ministeries (352–353).
- In conflict met Fidel Castro (290–292)
- Venezuela (294–297), even “geen ontslagen doen” (296).
- Shell en andere oliemaatschappijen doneerden miljoenen aan Italiaanse politieke partijen, met name de christendemocraten (389–393).
- Shell en de oorlog in Vietnam (393–399).
- Bingham-rapport – Rhodesië (399–413).
- De Bende van Vier – Zuid-Afrika (414–440).
- Zuid-Afrika; KZA/Kairos/SRB (454–465). RaRa. Henny de Ruiter: “Wij hebben die mensen gevonden.” (463)
- Nigeria (466–468; 484–485; 522–528); losgelden (525).
- Hakluyt & Company (495–497); Greenpeace (496).
- Iran/Irak (513-517); gemeenschappelijk optreden RD Shell & Nederlandse regering (514).
- “RD Shell zocht steevast de grenzen van waarmee ze ‘weg kon komen’, ontweek, in geval van dilemma’s, heldere ethische keuzes en liet zich daar alleen door externe druk toe dwingen. In feite bleven na alle afwegingen maat wee echte criteria over: het zakelijke resultaat, dat uiteraard positief moest zijn, en de reputatie, die zo min mogelijk schade moest oplopen.” (522)
- Nettovermogen Shell: 192,5 miljard dollar; twee keer zoveel als in 2000 (529).
- Eén constante in relatie Shell en de samenleving: gebrek aan maatschappelijke fijngevoeligheid (536).
