Onder buren
Juli Zeh
Oorspronkelijke titel: Über Menschen
(2021)
Vertaald door Annemarie Vlaming
Amsterdam: Ambo / Anthos
2021
352 blz.
Aansprekende roman over Dora die met haar hondje in coronatijd verhuist van de stad naar het platteland, haar activistische vriend Robert achterlaat (“Hun leven veranderde in een korset van regels.” (60)) en een bijzondere relatie ontwikkelt met haar extremistische buurman Gote. “Ik ben hier de dorpsnazi.” (39)
- Roman over vooroordelen en angsten, over menselijkheid, over stad en platteland. Over mogelijkheden niet beperkt te worden eigen grenzen.
- Over “hoe weinig polarisatie er in werkelijkheid is. Geen Oost en West, onder en boven, links of rechts. Paradijs noch Apocalyps, zoals media en politiek het vaak afschilderen.” (304)
- Fraai tijdsbeeld.
- Vertaling leest soepel, maar blijft wat erg dicht bij het Duits.
Opmerkelijke passages
- “Dora is eigenlijk geen typische stadsvluchteling. Ze is hier niet naartoe gekomen om te onthaasten met behulp van biologische tomaten. Natuurlijk is het leven in de stad vaak stressvol. Overvolle trams, en al die idioten op straat. Dan nog deadlines, vergaderingen, de hoge tijdsdruk en concurrentie op het werk. Maar dat is iets waar je ook van kunt houden, en de stress in de stad is tenminste nog enigszins goed georganiseerd. Hier, op het platteland, heerst anarchie der dingen. Dora’ is omringd door spullen die doen waar ze zin in hebben. Voorwerpen die gerepareerd moeten worden, het maar half doen, smerig of verwaarloosd zijn, total loss of niet eens aanwezig, terwijl je ze dringend nodig hebt. In de stad zijn de dingen nog enigszins onder controle. Steden zijn de commandocentra voor de materiële wereld.” (9)
- Aarzelingen over uiteenlopende vormen van klimaatactivisme. “Wat had het voor zin om je dieselauto in de garage te laten staan zolang er reusachtige containerschepen over de zeeën voeren? (...) Wat was er gebeurd met de zekerheid dat niets zeker is, waardoor aan alles getwijfeld en over alles gesproken en geruzied moet worden?” (58)
- “Dora is geen streng voorvechtster van politieke correctheid, maar met xenofobe grappen kan ze helemaal niets. Ze vervalt dan meteen in racismeverstarring. (…) Haar tactiek is om mensen die rechtse uitspraken doen koste wat kost te ontlopen.” (70-73)
- Over de AfD: “Decennialang hebben politiek en media zich erin bekwaamd de laagste instincten van de mensen aan te spreken – angst, afgunst, egoïsme. Dan verbaast het natuurlijk niemand dat mensen op een gegeven moment op een partij stemmen die net zo meelijwekkend is als zijzelf.” (72)
- “De meeste collega’s steken meer energie in het onderhouden van hun sociale mediaprofielen dan in echte vriendschappen.” (81)
- “De ware pandemie in het land heet entitlement. (…) Het gevoel van de mensen dat ze steeds meer recht op dingen hebben. Op meer veiligheid, meer comfort, minder storingen, minder noodlot. Entitlement leidt tot een voortdurend gevoel van crisis. Omdat niemand krijgt wat hij wil. (...) het tijdperk van de overgevoeligheid. (...) Iedereen is de hele tijd beledigd en bang en vindt dat hij in zijn recht staat. Fantastische combinatie.” (94)
- Titel: Über Menschen / Übermenschen (200–203).
- Dora “weet nog altijd niet hoe het verder moet gaan, maar ze weet in elk geval hoe het níét verdergaat, en dat is misschien alles wat een mens in zijn leven kan weten.” (213)
- “Vaststaat dat iedereen bang is en denkt dat zijn angst de enige juiste is. De een is bang voor vreemdelingen. De ander voor de klimaatcatastrofe. De een voor pandemieën, de andere voor een gezondheidsdictatuur. Dora is bang dat de democratie kapotgaat aan de strijd tussen de verschillende angsten.” (251)
- Dora “kent inmiddels heel veel vormen van onrust, angst en opwinding. Ze heeft de verschillende toestanden geobserveerd, geanalyseerd en gecatalogiseerd. Ze is een archivaris van nervositeiten.” (321)
- “Altijd weer die woorden die het leven vergiftigen (...) Ze verspreidden zich als virussen. Er gaan misschien wel meer mensen dood aan woorden dan aan corona.” (336)
- “Soms denkt Dora dat er iets in haar is kapotgegaan toen haar moeder stierf. Het talent om vol overgave van een ander te houden, ook al weet je dat die ander stervende is. Soms denkt ze ook dat het de schuld van de eenentwintigste eeuw is. Rating en ranking, match of mismatch. Maar meestal denkt ze dat romans en films gewoon liegen.” (345)
Lees ook:
Leesimpressie: Gesloten wegens omstandigheden door Mohamed Ouaamari
Leesimpressie: Schoonheid op aarde door Charles Ferdinand Ramuz