Hoe is dit gesteld met Afrikaans in die buiteland? Waar word die taal en sy letterkunde by universiteite as vak aangebied?
Naomi Meyer en Menán van Heerden gesels met Annelies Verdoolaege van die Universiteit Gent. Annelies is ook voorsitter van ZAM.
Hallo, Annelies! Wat is jou agtergrond en hoe het jy betrokke geraak by die Departement waar jy nou klas gee?
Ik heb masterdiploma's in de Nederlandse Taalkunde (Universiteit Gent (Ugent)), in de Afrikaanse [‘Afrikaanse’ in Vlaams verwys na ‘Afrika’ - MvH, Voertaal] Talen en Culturen (UGent) en Africana Studies (State University of New York at Albany). Als uitwisselingsstudent studeerde ik ook een semester aan de University of Cape Town. Daarna behaalde ik een doctoraat in de Afrikaanse talen en culturen aan de UGent, met een onderwerp rond taal en macht in de overgang van apartheid naar postapartheid Zuid-Afrika (de Waarheids- en Verzoeningscommissie).
In 2007 werd het vak “Afrikaans: taal- en letterkunde” opgericht binnen de Universiteit Gent, een samenwerking tussen de vakgroepen Taalkunde, Letterkunde en Talen en Culturen. Ik was toen postdoctoraal medewerker bij de vakgroep Afrikaanse Talen en Culturen en nam het taalverwervings-onderdeel van het vak voor mijn rekening. De onderdelen taalgeschiedenis en letterkunde worden door andere collega's gegeven.
Waarom het jy betrokke begin raak by ’n Afrikaans-departement?
Op basis van mijn studieverblijf aan UCT en mijn doctoraatsonderwerp kende ik Zuid-Afrika goed en sprak ik ook vrij vlot Afrikaans. Op die manier was ik mede-initiatiefnemer van het vak “Afrikaans: taal- en letterkunde”.
Waar het jy Afrikaans geleer?
Aan UCT (waar ik vakken volgde over de taalkunde en de literatuur van het Afrikaans), door vele malen voor onderzoek naar Zuid-Afrika te trekken en daar met vrienden en collega's Afrikaans te praten, en door veel Afrikaanse boeken te lezen.
In watter stad en land doseer jy tans of het jy al doseer?
Ik doceer Afrikaans aan de Universiteit Gent (Gent-België)
Wat is die interessantste kultuurverskil(le) tov studente-kultuur, akademiese omgewing, ens, as jy die omgewing waar jy is met die Suid-Afrikaanse omgewing sou vergelyk?
Aan de Zuid-Afrikaanse universiteiten wordt (zeker op masterniveau) ik kleinere groepen les gegeven. De Zuid-Afrikaanse studenten zijn mondiger en stellen meer vragen dan de Vlaamse. Studeren is een voorrecht in Zuid-Afrika (vooral bij bepaalde bevolkingsgroepen); in Vlaanderen wordt het als vanzelfsprekend gezien. De Vlaamse studenten komen minder naar de les, lijken niet altijd even geïnteresseerd en ze zijn helemaal niet te mobiliseren voor extra-curriculaire activiteiten.
Wat is die vakinhoud/teoretiese benadering(s) en hoe pas jy inhoud aan vir buitelandse studente wie se eerste taal nie Afrikaans is nie?
Wij geven specifiek Afrikaans voor Nederlandstaligen; het handboek dat we gebruiken is ook op die manier opgevat. Tijdens de les leggen we vaak de nadruk op de verschillen tussen het Nederlands en het Afrikaans, en de gelijkenissen tussen het Afrikaans en de Nederlandse dialecten.
Soms zitten niet-Nederlandstaligen in de les (vaak Erasmus-studenten uit Wallonië, Italië of Oost-Europa). Hun Nederlands is vaak zeer goed, zodat ze geen moeite hebben met de lessen Afrikaans. Bij de evaluatie houden we er wel rekening mee dat die studenten niet het Nederlands als moedertaal hebben en de lessen Afrikaans dus soms minder goed kunnen volgen.
Wat is sommige van die redes wat jy al by studente gehoor het hul motiveer het om in te skryf vir ’n Afrikaans-kursus by jou departement?
Onze studenten zijn Nederlandstalig. Ze volgen de opleidingen Nederlands, Taal- en Letterkunde of Afrikaanse Talen en Culturen. Zij vermoeden dat het vak “Afrikaans: taal- en letterkunde” eenvoudig zal zijn voor hen - door de gelijkenissen met het Nederlands, en ze zijn dikwijls nieuwsgierig naar die taal die zo goed op het Nederlands lijkt, maar ver van ons in Afrika is ontstaan. Op die manier denken ze met weinig inspanningen een nieuwe en exclusieve taal te kunnen leren (wat inderdaad ook wel mogelijk is).
Waarop spits jy jou toe: basiese taalverwerwing, praktiese toepassings van Afrikaans (indien wel, op watter terreine) of die letterkunde?
De lessen die ik geef gaan over de grammatica, fonologie, morfologie en woordenschat van het Afrikaans - het is echte taalverwerving op een vrij eenvoudig niveau.
De lessen zijn eerder theoretisch met weinig mogelijkheden tot praktijk (geen schrijven en spreken in het Afrikaans) omdat de tijd beperkt is en de groep studenten te groot.
Waarom word Afrikaans by die universiteit waarby jy betrokke is aangebied en word die vak Afrikaans aangebied as ’n Europese, Afrika- of ander soort (definieer, asb) taal?
Het vak wordt aangeboden binnen de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte en het is dus een samenwerking tussen verschillende departementen. Ook de studenten zijn studenten “Europese” taal- en letterkunde (Nederlands, Frans, Engels, Spaans...) én studenten Afrikaanse talen- en culturen (dit zijn talen en culturen van Afrika).
Afrikaans wordt gezien als een Afrikaanse taal (gegroeid uit het Nederlands, maar ontstaan in Afrika).
Hoeveel voorgraadse en nagraadse (indien enige) studente skryf rofweg in vir die Afrikaans-kursusse wat aangebied word?
Ons vak wordt gevolgd door derdejaars bachelor- en masterstudenten - met een aantal dat varieert tussen de 36 en 60.
Word Afrikaans beskou as ’n algemeen-Suid-Afrikaanse (kulturele) uitvoerproduk, of in hoe ’n mate is die apartheidsbagasie wat dit aankleef, ’n versperring ten einde die vak by ’n buitelandse universiteit aan te bied?
Ja, het Afrikaans wordt als meerwaarde gezien, een taal die het Zuid-Afrikaanse talige/culturele landschap verrijkt en een meerwaarde geeft. Vooral voor ons Vlamingen en Nederlanders opent het Afrikaans de deur naar Zuid-Afrika en Afrika. Het is fijn onze eigen taal te kunnen praten aan de andere kant van de wereld en wij willen vanuit de UGent de studie naar het Afrikaans dan ook actief ondersteunen.
Het apartheidsverleden blijft de taal natuurlijk wel achtervolgen en ook wij van de UGent moeten onze keuze om onderzoek te doen over het Afrikaans vaak verantwoorden. We letten er ook op genoeg niet-blanke sprekers uit te nodigen voor onze congressen en studiedagen, niet-blanke schrijvers aan bod te laten komen, en aandacht te hebben voor de niet-blanke varianten van het Afrikaans. Het Afrikaans als multiculturele en diverse Afrika-taal presenteren is een voortdurende bekommernis waarvoor we alert moeten blijven.
Word nog ander Suid-Afrikaanse tale by die universiteit waar jy betrokke is aangebied? Tale soos Zulu of Xhosa of Sotho, byvoorbeeld?
De Universiteit Gent is de enige universiteit in Vlaanderen met een opleiding Afrikaanse Talen en Culturen. De talen die daar worden aangeboden zijn vooral Centraal-Afrikaanse talen, zoals Swahili en Lingala. Zuid-Afrikaanse Bantoetalen worden niet aangeleerd, maar ze komen wel aan bod in vakken over Afrikaanse taalkunde en cultuurgeschiedenis. De Zuid-Afrikaanse letterkunde komt ook aan bod in vakken over Afrikaanse literatuur binnen de opleiding Afrikaanse Talen en Culturen.
Daar waar jy jou bevind: hoe lyk die toekoms van Afrikaans?
De toekomst van het Afrikaans lijkt me niet in gevaar, want het Afrikaans is nog een zeer actieve academische taal en cultuurtaal. Het is zorgwekkend dat veel niet-blanke intellectuelen Engels praten met hun kinderen, terwijl hun eigen moedertaal Afrikaans is. Ik zou wensen dat het Afrikaans zijn apartheidsverleden echt zou kunnen afschudden en als unieke Afrikaanse taal gewaardeerd zou kunnen worden. Het is een taal die gemeenschappen en culturen kan samenbrengen, maar nu wordt ze nog te veel gezien als een verdelende taal. Afrikaans als brug tussen Afrika en Europa, dat is wat wij aan de UGent proberen te bevorderen.
Lees ook
Afrikaans in die buiteland: ’n onderhoud met Rina Loader van die Universiteit Wenen, Oostenryk
Afrikaans in die buiteland: ’n onderhoud met Jacques Van Keymeulen van die Universiteit Gent
Afrikaans in die buiteland: ’n onderhoud met Eep Francken van die Universiteit Leiden
Buro: NM