Het vlindereffect, bladzijden uit een dagboek geschreven tussen zomer 2006 en zomer 2007
Mahmoud Darwish
Vertaald uit Arabisch en nawoord door Richard van Leeuwen.
Amsterdam: Uitgeverij Jurgen Maas
2025
163 blz.
Mooi uitgegeven, zeer rijke laatste bundel van de Palestijnse dichter. Gedichten, meditaties, fragmenten en dagboekaantekeningen met bijzonder veel rake beelden en fraaie formuleringen. Over ballingschap, liefde en verlies. Vertaling leest zeer soepel.
Groene vliegen (12)
- “Alleen de doden vernieuwen zich steeds.” (12)
Het huis als slachtoffer (20-21).
- “In een enkele minuut eindigt het leven van een heel huis. Ook als een huis wordt gedood is dat een massamoord, zelfs als zijn bewoners niet aanwezig zijn. Het is een massagraf voor basismaterialen die zijn aangewend om een gebouw voor betekenis te construeren, of voor een gedicht dat geen belang heeft in tijden van oorlog.” (20)
De mug (23)
- “De mug veroorzaakt meer verwoesting dan geroddel. (…) Je kunt maar op één manier met hem over een wapenstilstand onderhandelen: door van bloedgroep te veranderen.” (23)
Wat nog rest van je leven (27-28)
“Als iemand tegen mij zou zeggen:
Vanavond zul je hier sterven,
wat ga je doen in de tijd die je nog rest?
Dan kijk ik op mijn horloge
en drink een glas sap.” (27)
De kleur geel (29)
- “Gele bloemen maken de kamer lichter. Ze kijken naar mij, meer dan ik naar hen kijk.” (29)
Was de jongeman maar een boom (30)
- “Een boom is een staand gebed dat zijn smeekbeden naar boven richt.” (30)
Als we willen (50-51)
“We zullen een volk zijn, als we willen,
wanneer we beseffen dat we geen engelen zijn
en dat het kwaad niet het privilege van anderen is. (…)
We zullen een volk zijn wanneer we
zowel wat correct is als vergissingen respecteren.” (50-51)
Moord (59)
“Soms vermoorden de critici mij,
maar ik ontsnap aan hun interpretaties en dank hen voor hun onbegrip,
waarna ik op zoek ga naar mijn nieuwe gedicht.” (59)
Het leven, tot de laatste druppel (69)
Het vlindereffect (70)
“Het is de aantrekkingskracht van iets
geheimzinnigs dat betekenis lokt en vertrekt
wanneer de weg duidelijk wordt.” (70)
Ik ben jaloers op alles om je heen (83)
- “Ik ben jaloers op mijn verbeelding, die jou omvat, je kalmeert, je kust, je streelt, je tegen zich aan drukt, je loslaat, je naar zich toe trekt en van zich af duwt, je optilt en neerzet, je onderwerpt en zich aan jou onderwerpt, en doet wat ik zelf verzuim.” (83)
Lofzang op wijn (88)
Volmaaktheid staat gelijk aan onvolmaaktheid (93)
- “De dood zei, als een ongenode gast: Vergeet me niet, ik ben de broer van het leven.” (93)
Twee reizigers naar de rivier (115)
- “Ik zie liefde op vijf meter afstand, zittend op een stoel in de hal voor passagiers die naar niet-tijdelijke adressen vertrekken. (...) De Franse jongen en het Japanse meisje staan los van de mensenmassa. (...) Dan wisselen ze van verlegenheid.” (115)
Het essentiële vers (121)
- “Een groot dichter is hij die mij klein maakt wanneer ik schrijf, en groot wanneer ik lees.” (121)
In een boot op de Nijl (131)
- Over Nagieb Mahfoez (131): “hij luistert met een selectief oor, de woorden nemen hun tijd om hem te bereiken.” (131)
In Skogas (135-136)
- Over Salim Barakat: “dichter in de herfst van zijn ballingschap”. (135)
De richting van de ballingschap (137)
“Woorden-herinneringen ontsnappen hem.
Naar voren is niet voor hem, naar achteren is niet achter hem.” (137)
Boulevard Saint-Germain (138)
- Ballingschap. “Ik laat het ene deel van mijn leven achter waar het wil verblijven, en volg de rest van mijn leven op zoek naar het andere deel.” (138)
Vanaf nu ben je iemand anders (146-149)
- “Identiteit is wat we overerven, niet wat we erven. Wat we uitvinden, niet wat we ons herinneren. Identiteit is een beeld in de vervorming van een spiegel, die we moeten breken wanneer het beeld ons aanstaat.” (146)
Richard van Leeuwen: Nawoord. Dichten om te bestaan, bestaan om te dichten. (155-163)
- “De Israëli’s bezitten het monopolie op slachtofferschap, als overlevenden van de Holocaust, en ontlenen daaraan het recht en de morele bevoegdheid om te moorden, zogenaamd uit zelfverdediging, waardoor zij ook de rol van dader op zich nemen.” (162)
Lees ook:
Leesimpressie: Een verschoppeling met vuurkracht door Rémon van Gemeren
