Traditiegetrouw maakten zowel Van Dale als Onze Taal in december weer hun Woord van het Jaar bekend. Neologismen zijn vaak een afspiegeling van de actualiteit. Met de coronapandemie, de zorg om het klimaat en de Russische invasie van Oekraïne was “doemscrollen” in 2022 haast onvermijdelijk, ook onder lexicografen.1
Het moment dat een gast bij Beau op de tafel gaat zitten en zich vastlijmt. #jinek pic.twitter.com/06KaJfRfGl
— Corrie (@Corr1e) October 25, 2022
Bij Van Dale kon er van 6 t/m 19 december gestemd worden op een lijstje van tien woorden. Op dinsdag 20 december maakten Ton den Boon, Nederlands hoofdredacteur van de Dikke Van Dale, en Ruud Hendrickx, Vlaams hoofdredacteur van de Dikke Van Dale, via een filmpje het winnende woord bekend. Hoewel de 15.00 deelnemers uit Nederland en Vlaanderen het niet over alle voorgestelde woorden eens waren, waren ze wel eensgezind over de nummer een. Met 25,4% van de stemmen kwam “klimaatklever” als winnaar uit de bus.
Een klimaatklever is een activist die zich aan een object van symbolische waarde vastplakt om de aandacht van het publiek te vestigen op de klimaatproblematiek. Zo lijmde een klimaatactivist zich in november 2022 vast aan het wereldberoemde schilderij “Meisje met de parel” van Vermeer in museum het Mauritshuis in Den Haag. In oktober had een activist zich ook al tijdens een live-uitzending van de talkshow van Beau van Erven Dorens met zijn hand aan de stamtafel vastgeplakt.
Actualiteit
Ook bij de verkiezing die werd uitgeschreven door Genootschap Onze Taal werd het winnende woord ingegeven door de actualiteit. Op zaterdag 31 december maakte Vibeke Roeper, directeur van Onze Taal, in het radioprogramma De Taalstaat bekend dat de leden van deze organisatie met bijna eenderde (28,8%) van de stemmen “energiearmoede” tot het “Onze Taal-woord van 2022” hadden gekozen. Het Genootschap Onze Taal telt zo’n 22.000 leden; 6% daarvan heeft een stem uitgebracht.
Energiearmoede is armoede die het gevolg is van de gestegen energieprijzen, die een groot deel van het inkomen van een huishouden opslokken. Dit woord bestaat al wat langer – het komt al sinds 2018 in Van Dale voor – maar het gebruik ervan is in 2022 als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne en de Europese boycot van Russische gas die daarop volgde sterk toegenomen.
Op nummer twee, met 22,6% van de stemmen, eindigde “geitenpaadje” (sluipweggetje; onofficiële, geïmproviseerde manier om iets tot stand te brengen of te bereiken; gebruikt ter aanduiding van de pogingen van de Nederlandse regering om stikstofuitstoot in bepaalde gevallen toch toe te laten), en als derde, met 13,2% van de stemmen, “krimpflatie” (het verschijnsel dat voedselverpakkingen in supermarkten en elders hetzelfde kosten, maar minder bevatten).
Op de website van het Instituut voor de Nederlandse taal is een jaaroverzicht te vinden, samengesteld door Laura van Eerten, waarin per maand één opmerkelijk neologisme wordt aangestipt. Deze lijst loopt van “kunstbooster” (een oppepper in de vorm van een kort museumbezoek, na de lockdown tijdens de pandemie) in januari via “vrijheidskonvooi” (konvooi van vrachtwagens en andere voertuigen die samen het verkeer blokkeren om te strijden voor burgerlijke vrijheden die in het gedrang zouden zijn) in juli tot “romo” (relief of missing out) in december 2022.
Hieruit blijkt maar weer eens dat taalkundig onderzoek, en specifiek de lexicografie, helemaal geen stoffige wetenschap is. Woordenboekmakers die zich bezighouden met hedendaags Nederlands houden hun vinger aan de pols van de tijd.
Bronnen: website Van Dale; website Onze Taal; website Instituut voor de Nederlandse taal
1 “Doemscrollen”: online voortdurend slechtnieuwsberichten lezen, waardoor je je steeds somberder gaat voelen; op de site van het Instituut voor de Nederlandse taal aangewezen als woord van de maand maart 2022.
Lees ook:
Knuffelcontact & waterwappie: Het taaljaar 2021 in tien woorden
Persbericht: Het Van Dale Woord van het Jaar 2020 is bekend!
Wat het "woord van het jaar" leert over de Vlaamse fietsinfrastructuur
Frieda Steurs (INT): "Een taal die niet digitaal ondersteund wordt, gaat dood"
