’n Unieke omvattende uitstalling – ’n eerste van sy soort wat net op Afrika-kuns fokus – het pas by die Louvre Abu Dhabi geopen. (Foto: verskaf)
’n Unieke omvattende uitstalling – ’n eerste van sy soort wat net op Afrika-kuns fokus – het pas by die Louvre Abu Dhabi geopen. Kings and queens of Africa: Forms and figures of power is ’n tydelike uitstalling wat deel vorm van die museum se doelstelling om kruiskulturele interaksies – oor die verhale van menslike kreatiwiteit wat kultuur, beskawing, tyd en plek oorskry – uit te beeld.
Hierdie baanbrekeruitstalling word in vennootskap met Musée du quai Branly – Jacques Chirac en France Muséums aangebied. Daar is ’n totaal van 359 kunswerke, waarvan 311 van Musée du quai Branly – Jacques Chirac in Parys se bestaande versameling kom, en die res kom van vier lande: Suid-Afrika, Nigerië, die Ivoorkus en Senegal.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Die uitstalling dek van die 11de tot die 21ste eeu en sluit maskers, tekstiele, beeldhouwerke, foto’s en kunswerke in. Die uitstalling het drie afdelings: Wes-Afrika beklemtoon die artistieke nalatenskap van Ife, Benin, Akan, Yoruba en Danhomè, met rare beeldhouwerke, koninklike regalia en kuns se rol in die vorming van mag en identiteit. Sentraal-Afrika bevat die Kongo-, Luba- en Teke-koninkryke, met seremoniële voorwerpe en beelde wat die verband tussen kuns, spiritualiteit en leierskap weerspieël. Suider- en Oos-Afrika plaas die kollig op die Zoeloe- en Etiopiese koninkryke en bied artefakte aan wat die streek se ryk artistieke tradisies vier. Die reis word afgesluit met ’n Afrika-popkunsafdeling, met kontemporêre strokiesprente en videospeletjies.
Maryke Roberts was daar en gesels met Manuel Rabaté (direkteur van Louvre Abu Dhabi); Guilhem Andre (waarnemende direkteur vir wetenskaplike, kuratoriese en versamelingsbestuur, Louvre Abu Dhabi); Cindy Olohou (medekurator, hoof van versamelings by die streekversameling van kontemporêre kuns, Île-de-France, en onafhanklike kunskritikus) en Emmanuel Kasarhérou (president van die Musée du quai Branly – Jacques Chirac) oor hoekom hierdie uitstalling juis daar en juis nóú tersaaklik is.
Maryke: Maak Afrika-kuns saak?
Manuel: Natuurlik maak dit saak. Dis deel van die mensdom. Dis ’n baie belangrike bron van kreatiwiteitverbintenis – miskien die eerste bron van die mensdom.
En vir ons, die eerste universele museum in die Arabiese wêreld, is dit natuurlik een van die sleutelstemme waarin ons diep wou delf in ons galery. Afrika is altyd daar, was altyd daar vanaf dag een. Maar hierdie massiewe uitstalling, dink ek, is ’n manier om dit volle krediet te gee en om te verken.
........
Ons kan nie net die geskiedenis uit die Westerse perspektief vertel nie. Ons moet dit ook meng en kontroversiële vrae aanspreek.
........
Emmanuel: Ons het hierdie gemeenskaplike geskiedenis, wat ’n ingewikkelde geskiedenis is om mee te werk, maar ons moet dit deur verskillende stemme in die oë kyk. Ons kan nie net die geskiedenis uit die Westerse perspektief vertel nie. Ons moet dit ook meng en kontroversiële vrae aanspreek.
Die Suid-Afrikaanse afdeling van die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (foto: Maryke Roberts)
Maryke: Julle is ’n Midde-Oosters-gebaseerde galery met Franse en Afrika-vennote, wat ’n uitstalling oor Afrika doen. Hoekom is die Louvre Abu Dhabi die regte plek vir hierdie dialoog in 2025 en hoe besluit julle op watter items uitgestal word en wat eerder moet bly?
Manuel: Omdat die lang geskiedenis van die VAE nie die gedeelde geskiedenis tussen Europa en Afrika of Frankryk is nie. Ons is dus die plek waar ons met albei wêrelde kan praat en iets kan voorstel wat die grense van hierdie area – ’n baie belangrike area in die wêreld – kan oorskry en wat aan die wêreld die toegang, kennis en begrip van die skoonheid van die diversiteit kan ten toon stel. Ons is ’n plek waar ons hierdie nuwe voorstelling en ’n nuwe manier van doen kan hê. Dis nie ’n manier om die – soms pynlike – geskiedenis te demoniseer nie, maar eerder om die storie te kan deel.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Hier kan ons teruggaan na die verbintenis, na die kreatiwiteit, na die verduideliking. Ons kan teruggaan om die voorwerp te wys.
........
Ons bied ’n nuwe manier om na Afrika en sy majestueuse geskiedenis te kyk.
Ek dink ook dit was die keuse van die titel (Kings and queens of Africa: Forms and figures of power) om die grandiose, die groot belang, te beklemtoon. Ons het dus ’n universele plek nodig gehad waar ons saam aan Afrika kan verken. Maar ook ’n manier om seker te maak dat ons in die krag van die voorwerpe op uitstalling kan talm.
........
Ons bied ’n nuwe manier om na Afrika en sy majestueuse geskiedenis te kyk.
Ek dink ook dit was die keuse van die titel (Kings and queens of Africa: Forms and figures of power) om die grandiose, die groot belang, te beklemtoon. Ons het dus ’n universele plek nodig gehad waar ons saam aan Afrika kan verken. Maar ook ’n manier om seker te maak dat ons in die krag van die voorwerpe op uitstalling kan talm.
Die uitstalling is in samewerking met drie kurators in antieke en kontemporêre Afrika-kuns saamgestel: Hélène Joubert (hoof van die Afrika-versamelings by die Musée du quai Branly – Jacques Chirac); El Hadji Malick Ndiaye (mede-kurator, hoof van die museumafdeling en kurator van die Musée Théodore Monod d’Art Africain, Institut Fondamental d’Afrique in Dakar); en Cindy Olohou. Ondersteuning is verskaf deur die Louvre Abu Dhabi-kuratoriale span, onder leiding van Mariam AlDhaheri (kuratoriale assistent by Louvre Abu Dhabi).
Tydens die opening van die Afrika-uitstalling is van links Guilhem Andre (waarnemende direkteur vir wetenskaplike, kuratoriese en versamelingsbestuur Louvre Abu Dhabi); El Hadji Malick Ndiaye (mede-kurator, hoof van die museumafdeling en kurator van die Musée Théodore Monod d’Art Africain, Institut Fondamental d’Afrique in Dakar); Cindy Olohou (medekurator, hoof van versamelings by die streekversameling van kontemporêre kuns, Île-de-France, en onafhanklike kunskritikus); Manuel Rabaté (direkteur van Louvre Abu Dhabi); en Emmanuel Kasarhérou (president van die Musée du quai Branly – Jacques Chirac). Voor sit Hélène Joubert (hoof van die Afrika-versamelings by die Musée du quai Branly – Jacques Chirac). (Foto: verskaf)
Emmanuel: Om in die Midde-Ooste te wees waar dit een van die eerste tekens ooit is dat ons wel hierdie soort omvattende – en waarskynlik, heeltemal ongelooflike – visie het van hoe om die hele kontinent te verteenwoordig, is ’n manier om ’n kontinent in ’n ander perspektief te vertoon as wat hierdie streek van die wêreld vroeër na die kontinent gekyk het. Dis hoekom ons hierdie tema van konings en koninginne gekies het, want dis ’n goeie drempel om by die vasteland uit te kom, in plaas daarvan om weer deur slawerny te gaan, deur stamme, deur verskillende soorte ontologiese standpunte.
Dit was vir ons belangrik om ’n etiket in dieselfde posisie te plaas wat die gehoor hier kan verstaan en wat dalk die manier waarop hulle na die kontinent kyk kan verander. Want dit is die hoofdoel en belangrikste uitdaging en te danke aan die Louvre Abu Dhabi is dit moontlik.
Ek is nie seker dat hierdie soort uitstalling so maklik in hierdie deel van die wêreld kan reis nie, maar as gevolg van die lang filosofiese visie van die Louvre, is dit nou moontlik.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Ek is die president van die instelling – nie deel van die kurators nie, maar die idee is dat ons museum gebruik word om ’n aantal uitstallings in Parys te vervaardig. Ons produseer ongeveer agt jaarliks. Maar ons toer ook met verskeie uitstallings oor die hele planeet.
En die uitdaging en die interessantste aspek daarvan is dat dit nooit dieselfde uitstalling is nie, want jy moet die doel van die uitstalling by die gehoor aanpas. Kultureel is die gehoor altyd anders, al weet jy nie regtig wie na jou uitstalling gaan kom nie. Daar is ’n kulturele sensitiwiteit wat jy in ag moet neem.
Die Musée du quai Branly – Jacques Chirac het ’n versameling wat nou al oor meer as 400 jaar opgebou is. Dit is dus ’n baie lang tradisie van versameling met soveel verskillende perspektiewe.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Dus is die uitdaging – omdat ons hierdie verhouding tussen Frankryk en Abu Dhabi het – hoe ons saam ’n uitstalling kan produseer oor Afrika. Die vervaardiging van uitstallings in Afrika – wat ons in die verlede gedoen het met my kollegas van Senegal en ander lande – is iets wat ons min of meer weet hoe om dit te doen.
Guilhem: Dit is altyd baie moeilik om te kies. Om kunswerke vir ons uitstallings te kies soos dit in ons permanente galerye, maar ook in ons tydelike sale weerspieël word, fokus ons altyd op twee verskillende soorte werke: die baie klassieke of dié wat kruiskultureel is – soveel as wat iets kruiskultureel kan wees – en ook kruiskontinentaal. Dit is een van die kriteria wat jy volg vir die seleksie van werke. Ons fokus altyd op die beste kwaliteit werke wat ons het, sodat die stukke die beste voorstelling is van ’n gebied of deel van die chronologie of die stam of dinastie. Die beste kwaliteit is belangrik, aangesien ons ’n baie opvoedkundige benadering het en baie skole hier besoek aflê. Ons moet dus kunswerke wys wat verstaanbaar is en wat spesifiek vir ’n streek of ’n tydperk is.
........
Om kunswerke vir ons uitstallings te kies soos dit in ons permanente galerye, maar ook in ons tydelike sale weerspieël word, fokus ons altyd op twee verskillende soorte werke: die baie klassieke of dié wat kruiskultureel is – soveel as wat iets kruiskultureel kan wees – en ook kruiskontinentaal.
........
En in hierdie uitstalling was ons spesifieke versoek aan die kurators om kontemporêre en erfenisstukke in die uitstalling saam te smelt, wat nie die oorspronklike perspektief was nie, maar dit is meer suksesvol om daardie benadering tot Afrika-kuns te volg.
’n Moderne beeldhouwerk deur die Suid-Afrikaanse kunstenaar Mary Sibande word vertoon by die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi. (foto: Maryke Robert)
Natuurlik is dit ’n uitstalling wat in die diepte van elke onderwerp gaan, maar terselfdertyd is dit nie ’n uitstalling vir skoliere nie. Ons dink altyd aan ons wyer gehoor en moet almal hier in die streek bereik: nie net die toeriste nie, maar ook die plaaslike mense wat nie noodwendig agtergrond oor Afrika-kuns het nie, want soos jy weet, is dit die eerste groot uitstalling oor Afrika-kuns in die streek.
Maryke: Iemand het genoem dat die keuse van “konings en koninginne” in ’n Afrika-konteks imperialisme en terughunkering na kolonisasie kan voorstel. Hoe voel jy daaroor?
Emmanuel: Dit het niks met kolonialisme te doen nie, want in Europa het jy konings en koninginne gehad, maar jy het terselfdertyd ook republieke. Ons koloniseer die wêreld. En dit is vir my ’n manier om die gehoor in die streek – en dalk ander plekke in die wêreld – attent te maak daarop dat konings en koninginne iets in elke kultuur beteken. So, dit bring Afrika op die voorgrond.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Ons het sowat vier jaar gelede ’n uitstalling gemaak met die Kameroen Bamileke-streek, waar jy ongeveer 40 verskillende koninkryke het. Ons het net 23 van hulle hanteer, wat nogal ’n uitdaging was, want jy het 23 verskillende maniere om die wêreld te sien, 23 verskillende geskiedenisse. Dit is steeds Kameroen, maar dit is ’n Kameroen-uitsig van mense wat in die hooglande en die grasveld van Kameroen woon. Ek dink dit is nogal relevant.
Maryke: Wat is jou droom vir hierdie uitstalling – veral met die vooruitsig dat dit in 2027 na Parys, Frankryk reis?
Emmanuel: Ek dink as ons die publiek hier raak – ons wou hê dat die publiek moet kom kyk en dalk die manier waarop hulle na die kontinent kyk verander. Hulle moet ook meer wil ontdek oor geskiedenis, oor kultuur. Ons sal dit graag in Parys wil hê, want ek dink steeds dat ons dit ook in Parys nodig het. Ons benader Afrika gewoonlik deur baie spesifieke hoeke – ’n klein deel van Afrika – en praat vir die hele Afrika. En op hierdie manier deur konings en koninginne te gebruik – nie ’n stam nie – is dit verwant aan jou en lui die klok ook in jou eie geskiedenis wanneer jy van Frankryk of ander dele van Europa is.
Elke uitstalling is ’n unieke ervaring. En ek is seker die een wat Parys sal doen, sal effens anders wees, want daar is so baie dinge wat ons reeds in die vorige uitstallings aangespreek het, en miskien sal ons nuwes aanspreek.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Maryke: Die laaste afdeling van die uitstalling is ’n Afrika-popkunsafdeling, met kontemporêre strokiesprente en videospeletjies. Hoekom hierdie besluit?
Cindy: Dit was belangrik om aan besoekers te verduidelik wat nie regtig die Afrika-kultuur ken nie, dat hierdie geskiedenis, hierdie historiese voorwerpe nie net tot die verlede behoort nie. Dit is steeds ’n werklike geskiedenis. Jy het steeds konings en koninginne op die vasteland. Natuurlik het hul standbeelde en hul rol deur tye verander, maar hulle is steeds hier en hulle het ’n baie belangrike rol om in die plaaslike gemeenskap te speel. Hulle word werklik deur die mense gerespekteer.
Dit was dus ook belangrik om nie iets te skei wat tot die verlede behoort van iets wat aktueel is nie. Dis hoekom jy kontemporêre kuns het regdeur al die afdelings van die uitstalling. En dit was ook belangrik om die uitstalling af te sluit met iets wat op die toekoms gerig is, want baie jong ontwerpers en skeppers gebruik hierdie historiese voorwerpe, gebruik hierdie verhale van konings en koninginne van Afrika, om werklik kontemporêre kwessies aan te spreek, soos ’n verbintenis met geskiedenis, bemagtiging, ’n trots op die storie van die kontinent.
.........
Ek dink dat popkultuur regtig help om met die nuwe generasie te skakel, om grense te transformeer, te praat oor diaspora en Afro-gedissiplineerde mense en ook om mense op die vasteland te help om weer met hul geskiedenis te verbind, om dit te ken, en iets meer toeganklik te kan gee as museums en historiese voorwerpe.
.........
Wat ons weet van Afrika, is wat die media ons vertel en dis nie blymoedig of bemagtigend nie. Dis regtig hartseer, maar die storie van die vasteland bestaan nie net uit traumatiese gebeure soos slawehandel of kolonisasie nie. Natuurlik is dit ’n belangrike deel van die vasteland se geskiedenis, maar ons moet ook regtig vir mense die goeie deel daarvan vertel, die bemagtigende deel daarvan, die deel daarvan wat met grootsheid gemaak is.
Die Kings and queens of Africa-uitstalling by die Louvre Abu Dhabi (Foto: © Department of Culture and Tourism, Abu Dhabi)
Ek dink dat popkultuur regtig help om met die nuwe generasie te skakel, om grense te transformeer, te praat oor diaspora en Afro-gedissiplineerde mense en ook om mense op die vasteland te help om weer met hul geskiedenis te verbind, om dit te ken, en iets meer toeganklik te kan gee as museums en historiese voorwerpe.
Dit was dus belangrik om iets te hê wat die uitstalling afsluit deur te illustreer dat daar nog ’n storie is om te maak en te vertel. Hierdie stories leef nog.
Lees ook:
Dekolonialisering en die museum: voorbeelde uit Suid-Afrika en Frankryk
