Onder de gasten van het vierde Festival voor het Afrikaans, dat dit weekend in Amsterdam werd gehouden, bevonden zich niet alleen acteurs en muzikanten. Ook Zelda la Grange was erbij, de vrouw die jarenlang de persoonlijke assistente was van Nelson Mandela.
Zelda la Grange in gesprek met Bart Luirink / Foto: Hans Mooren
Op de eerste dag van het Festival voor het Afrikaans wordt Zelda la Grange ten overstaan van een volle zaal geïnterviewd door Bart Luirink, hoofdredacteur van ZAM Magazine en voormalig antiapartheidsactivist. Na een korte inleiding begint Luirink met een luchtig bedoelde vraag over de recente legalisering van wiet in Zuid-Afrika. Alhoewel het Luirink alleen te doen is om de vele creatieve benamingen voor marihuana in het Afrikaans (“Zo’n taal mag natuurlijk nooit verloren gaan!”), gaat La Grange meteen diep op de inhoud in met een uitleg over de relatie tussen deze wet en de constitutie. Hier zit iemand met kennis, en dat zal de bezoeker merken ook.
Zelda la Grange was nog maar 24 jaar oud toen ze werd aangesteld als privésecretaresse van Nelson Mandela, op dat moment de beroemdste man op aarde. Na zijn aftreden in 1999 zou ze als persoonlijk assistente bij hem blijven, tot zijn dood in 2013. Een jaar later publiceerde ze het boek Good Morning, Mr. Mandela, waarin ze terugblikt op de jaren die ze met “Madiba” heeft doorgebracht en de invloed die hij op haar leven heeft gehad.
Luirink wijst erop dat de zin “Ik ben een racist” keer op keer in het boek blijft terugkeren. In Nederland is dat zeer beladen omdat het debat over ras hier maar moeilijk op gang komt, maar La Grange gaat graag uitgebreid op haar ervaringen in. Het besef van racisme is bij haar pas achteraf gekomen, na een jeugd waarin alles werd beheerst door Apartheid. Afkomstig uit een conservatieve gemeenschap in Pretoria was zij geïndoctrineerd door het Apartheidsideaal. Toen ze in 1996 op zoek ging naar een baan dichter bij huis, kwam ze bijna per ongeluk op het kantoor van de president terecht. Ze vertelt dat het haar bang maakte om als Afrikaner voor iemand van het ANC te werken. Ze was bang dat men haar niet zou accepteren, immers “my mense het hom tronk toe gestuur”. Haar eerste weken worstelde ze met schuldgevoel en een gevoel van medeplichtigheid, totdat Mandela haar op een dag aansprak – tot haar grote verbazing in het Afrikaans. Als zij van de spanning in huilen uitbarst, reageert hij kalm: “No, no, no, relax, you’re overreacting.”
Zelda la Grange verrast Riku en Jackie Lätti en The Elzabad Voices tijdens de repetitie / Foto: Hans Mooren
Door haar werk voor Mandela begint La Grange langzaamaan haar vooroordelen los te laten. Ook haar ouders beginnen bij te trekken, zeker nadat een aantal vrienden zich van de familie distantiëren als zij Zelda op tv thee zien serveren aan Mandela. Als Mandela in 1999 aftreedt, nodigt hij haar ouders uit voor de lunch. La Grange’s vader maakt enkele tactloze opmerkingen, Zelda schopt hem onder tafel en als haar vader vraagt: “Waarom skop jy my?”, barst Mandela in lachen uit. Zoals La Grange zegt: “Meneer Mandela was die enigste een wat die lunch geniet het.”
La Grange heeft door haar werk ervaringen opgedaan waardoor zij haar vooroordelen kon laten varen, maar Luirink kaart terecht aan dat nou eenmaal niet iedereen Mandela’s assistent kon worden. Hoe kan die verandering in denken bij de rest tot stand gebracht worden? Volgens La Grange is men door de apartheidsindoctrinatie te lui geworden om zelf na te denken. Er werd immers gewoon verteld hoe men diende te denken, door de overheid en door de kerk. Een bereidheid om anders te gaan denken is noodzakelijk voor veranderende ervaringen. Kunst kan hier een grote rol in spelen. Daarnaast heeft Mandela haar enkele belangrijke lessen geleerd die iedereen kan toepassen: (zelf)discipline, respect, en om altijd menswaardigheid boven ideologie te stellen.
..............
Lees ook
Taal en muziek verbroederen tijdens Festival voor het Afrikaans
Veilinghuis Strauss & Co verricht taxaties tijdens Festival voor het Afrikaans
Hannelore oor Festival voor het Afrikaans 2018: kyk ’n video-onderhoud
Festival voor het Afrikaans 2018: Fonteine in die Dorsland en meertaligheid
22‒23 september: Vierde editie ''Festival voor het Afrikaans'' in De Brakke Grond
Buro: IGTaal en muziek verbroederen tijdens Festival voor het Afrikaans
